| پنج بار تهدید به استعفا | مهندس مهدی بازرگان روز ۱۴ بهمن ۱۳۵۷ دو روز پس از ورود امام خمینی(ره) به ایران با حکم ایشان به عنوان نخست وزیر دولت موقت ایران به مردم معرفی شد و سپس ۹ ماه بعد در ۱۴ آبان ۱۳۵۸ متعاقب تسخیر لانه جاسوسی توسط دانشجویان پیرو خط امام، از مقام خود استعفا داد. طی این ۹ ماه وی ۵ بار تهدید به استعفا کرد.
اولین تهدید به استعفا (۲۵ بهمن ۱۳۵۷)
از 30 وزیر انتخاب شده در دولت موقت طی عمر ۹ ماهه آن ۲۱ نفر از اعضای نهضت آزادی، هفت نفر از اعضای جبهه ملی و دو نفر از گروه جاما به رهبری دکتر کاظم سامی بودند. معاونین نخست وزیر و استانداران و سایر مسئولان بلند پایه کشور نیز از اعضای نهضت آزادی و جبهه ملی و یا از گروه‌هایی بودند که اعتقادی به تشکیل حکومت و نظام متکی بر مبانی اسلامی نداشتند. ۶ نفر از وزرا در روز ۲۵ بهمن ماه به عنوان اولین گروه از وزیران معرفی شدند. مهندس بازرگان در برابر اعلام عدم موافقت شورای انقلاب با وزارت بعضی از افراد معرفی شده، این شورا را تهدید می‌کند که در صورت عدم موافقت با وزارت تمام آنها، از سمت خود استعفا خواهد داد و اعضای شورای انقلاب را مجبور می‌کند وزرای معرفی شده را بدون چون و چرا تایید نمایند.
دومین تهدید به استعفا (فروردین 1358)
عباس امیرانتظام در دوران معاونت نخست‌وزیری و سخنگوی دولت موقت، در اواخر اسفند ۱۳۵۷ مطالبی را بیان کرد که موجب برانگیخته شدن احساسات مردم عرب‌زبان خوزستان و روحانی شیعه و عرب زبان آنجا شبیر خاقانی گردید و حتی موجب شد در سفر به خوزستان عده‌ای از آنان به اقدامات خشونت‌آمیز علیه او دست زده و مبادرت به تیراندازی به سمت وی کنند. این قضیه به استحضار امام رسید و ایشان از مهندس بازرگان خواست که او را از سمت خود عزل کند. بازرگان به علت اعتماد بیش از حدی که به امیر انتظام داشت به دستور امام و حتی تقاضای آیت‌الله طالقانی در این مورد بی اعتنایی کرد و پس از اعتراضات فراوان و بالا گرفتن مخالفت‌ها نه تنها او را از مسئولیت‌ها در دولت خود عزل نکرد بلکه به عنوان سفیر ایران در کشورهای اسکاندیناوی منصوب نمود. امیر انتظام خود در این خصوص در کتاب «آن سوی اتهام» می‌گوید: «مهندس بازرگان به ایشان (امام خمینی) گفت یا مهندس امیر انتظام هست و من هم هستم و یا اگر برود من هم خواهم رفت.» / کتاب «آنسوی اتهام» جلد اول صفحه ۲۶
سومین تهدید به استعفا (مهر 1358)
در روز ۲۸ مهر ۱۳۵۸ امیرانتظام پس از تهیه متن لایحه انحلال مجلس خبرگان، قبل از تشکیل جلسه هیئت دولت، آن را به امضای ۱۴ نفر از وزیران کابینه دولت موقت رساند. این متن را که ظاهرا توسط ابوالفتح بنی‌صدر دادستان کل کشور و احمد صدر حاج سید جوادی وزیر دادگستری و شورایی مرکب از چند تن از وزیران کابینه دولت موقت تهیه شده بود، در اختیار عباس امیر انتظام می‌گذارند. در آن زمان امیرانتظام محل مأموریت خود را به بهانه اینکه ماموران آمریکایی می‌خواهند اطلاعات مهمی در رابطه با تحرکات عراق در اختیار دولت ایران بگذارند ترک کرده بود. (البته این قضیه پوششی بود که ماموران آمریکایی مرتبط با او درست کرده بودند تا دوری او از محل خدمت را توجیه کنند تا او بتواند ماموریت اصلی را که انجام مقدمات انحلال مجلس خبرگان بود، همراه با دوستان ملی‌گرای خود به انجام برساند.)
امیرانتظام با کمک چند نفر از وزیران کابینه پس از جمع‌آوری امضاها آن را قبل از جلسه هیئت دولت در اختیار بازرگان گذاشت. بازرگان به علت همفکری با آنان با طرح موافقت کرده بود. قرار بود امیر انتظام لایحه را که در هیئت وزیران نیز صد در صد تصویب می‌شد، سریعاً در اختیار خبرگزاری‌ها و مطبوعات و رادیو تلویزیون‌های داخلی و خارجی بگذارد و به این وسیله امام را مجبور به پذیرش انحلال مجلس خبرگان کنند. اما در جلسه هیئت دولت با توجه به اینکه از مدتی قبل چند تن از اعضای شورای انقلاب نیز عضو کابینه شده و در سمت‌های معاونت وزیر مشغول کارهای اجرایی شده بودند (و متقابلاً عده‌ای از اعضای هیئت دولت نیز عضو شورای انقلاب شده بودند تا هماهنگی بیشتری بین شورای انقلاب و دولت به وجود آید) با مخالفت این اعضا یعنی آقایان سید علی خامنه‌ای و هاشمی رفسنجانی و مهدوی کنی مواجه، و مجبور شدند قبل از اعلام انحلال مجلس، با امام مشورت کنند و نظر ایشان را در این خصوص جویا شوند. آنان که تلاش‌های خود را بر باد رفته می‌دیدند قرار گذاشتند موضوع را خدمت امام مطرح و امام را تهدید کنند که در صورت عدم موافقت با انحلال مجلس خبرگان قانون اساسی، اعضای هیئت دولت دسته‌جمعی استعفا خواهند کرد. چنین نیز شد و امام در دیدار ۲۹ مهر ۱۳۵۸ اعضای هیئت دولت با ایشان، با قاطعیت و بدون اندکی تردید اعلام کردند: اگر می‌خواهید استعفا بدهید بروید بدهید، مجلس خبرگان باید باشد و به کار خود ادامه دهد....
چهارمین تهدید به استعفا (۱۲ آبان 1358)
مهندس بازرگان با شنیدن اخبار ناگوار کشور با عجله روز یازدهم آبان از سفر الجزایر با همراهان خود بازگشته و وزیر خارجه‌اش در الجزیره برای ادامه مذاکرات باقی ماند. بازرگان در مواجهه با خبر تاثر برانگیز شهادت ده‌ها نفر از نیروهای ارتشی در روز عید قربان و شهادت آیت‌الله قاضی و اعتراضات گسترده مردم و حوزه علمیه قم و روحانیت و دانشگاهیان که با برگزاری راهپیمایی و تظاهرات و نوشتن مقاله در روزنامه‌ها و صدور اطلاعیه و بیانیه و قطعنامه‌های متعدد نسبت به ملاقات ایشان با برژینسکی اعتراض کرده و جو شدید ضدآمریکایی در کشور تحت شدیدترین فضای اعتراضی قرار داشت، خود و همفکران خود را در خطر جدی دید. از این رو با صدور اطلاعیه‌ای خطاب به فرمانده نیروی زمینی با محکوم کردن کشتار ده‌ها نفر از نیروهای ارتشی، برای اولین بار خواستار انتقام از ضد انقلاب شد. به دنبال این وضعیت دولت او ادامه کار در این شرایط را دشوار دید و طی جلسه‌ای در تاریخ ۱۲ آبان تصمیم به استعفا گرفت. اما آن را اعلام نکرد.
پنجمین تهدید به استعفا (۱۵ آبان ۱۳۵۸)
از ساعات آخر روز ۱۴ آبان شایعاتی مبنی بر استعفای دولت موقت به دانشجویان مسلمان پیرو خط امام رسیده بود. لانه جاسوسی مرکز اخبار شده بود. موضوع لانه جاسوسی به عنوان مهمترین خبر در صدر موضوعات خبری جهان قرار داشت. اخبار داخلی و خارجی نیز با سرعت در اختیار دانشجویان قرار می‌گرفت. با توجه به فشاری که روز گذشته بعضی اعضای دولت موقت بر دانشجویان و بر امام داشتند تا دانشجویان دست از مخالفت با آمریکا و تسخیر سفارت بردارند و گروگان‌ها را آزاد سازند، دانشجویان به توصیه‌ها و دستورات و تهدیدات آنان توجهی نمی‌کردند. امام نیز نهایتاً کار دانشجویان را تایید کردند. در چنین شرایطی استعفای دولت پیش‌بینی می‌شد. اما دولت موقت علیرغم تمام فشارهای ممکن که با تماس‌های متعددی با امام و دفتر ایشان در روز ۱۳ آبان صورت گرفته بود، نتوانست دانشجویان را مجبور به خروج از لانه جاسوسی نماید و امام نیز در روز چهاردهم آبان موضوع تسخیر لانه جاسوسی را تایید و از دانشجویان شدیداً حمایت کردند و حتی کسانی را که تلاش می‌کردند دانشجویان را از ادامه گروگانگیری بازدارند «ریشه‌های فاسد» نامیدند. به این ترتیب دولت موقت تمام اقدامات و برنامه‌های خود طی ۹ ماه گذشته را نقش بر آب دیدند و برای فشار بر امام تصمیم به استفاده گرفت و آن را عملی کرد.
منبع: فصلنامه مطالعات تاریخی، جلد 30، ویژه‌نامه تسخیر لانه جاسوسی، برگرفته از مقاله «پیش‌زمینه‌های داخلی تسخیر لانه جاسوسی، آمریکا در ایران.
| این مطلب تاکنون 1907 بار نمایش داده شده است. |
|
|
|