| بازنگری وضع مطبوعات در عصر پهلوی دوم | مطبوعات در جامعه از جایگاه خاصی برخوردارند و ممکن است دگرگونیهای عظیمی در جامعه به وجود آورند. آنچه حیات و پویایی جامعهای را تضمین میکند، حضور مطبوعاتی است که روح تحرک و تکامل را در کالبد جامعه میدمد. مطبوعات موجب رشد و شکوفایی افراد و جامعه میگردد و ممکن است انسانهایی را تعلیم دهد که آیندة جوامع را از هر حیث تضمین نماید. مطبوعات اعضای جامعه را از حقایق جهان هستی، وقایع جهان پیرامون، منشأ تحولات اجتماعی و سیاسی ملتها و... آگاه میسازد و در نهایت افراد جامعه را تربیت میکند به طوریکه امام راحلمان در این باره فرمودند: «آنکه از همه خدمتها بالاتر است، این است که نیروی انسانی ما را رشد بدهد این به عهده مطبوعات است».
مطبوعات در نظام گذشته
مطبوعات که در حقیقت باید آیینه تمام نمای افکار، باورها و اعتقادات دینی و آرمانها و شعائر ملی و مذهبی مردم باشد؛ متأسفانه در نظام گذشته یکسره در خدمت اهداف پلید و شوم استعمارگران و دستگاه حاکم بود.
رهآورد چنین نگرش و تفکری، هدایت جامعه به سوی فرهنگ غرب ـ غربزدگی ـ تلاش در مسیر بیهویت کردن فرهنگ ملی ـ مذهبی، و مسخ فرهنگ اصیل کشورمان، سوق دادن جامعه به سوی فرهنگ مصرفی، اشاعة فرهنگ و الگوهای موجود در جوامع غربی، تلاش برای تضعیف کردن تعصب دینی و مذهبی، ایجاد جو پلیسی و رعب و وحشت در جامعه، کوشش برای موجه جلوهدادن سیاستها، طرحها و هدفهای نظام جبار حاکم، از جمله سیاستهایی بود که در مطبوعات آن زمان جاری بود.
حضرت امام خمینی(س) در سال 1343 در مورد استیلای استعمار بر فضای مطبوعاتی کشور فرمودند: «مطبوعات ما روزنامههای ما و کتابهایی که منتشر میشود، تمام اینها به دست استعمار است. استعمار است که روزنامهها را اینطور مبتذل میکند تا فکر جوانهای ما را مسموم کند» . و درنتیجه اعمال چنین روشها و برنامههایی بود که مسیر رشد و پویایی نسل جوان را در راه دستیابی به الگوهای برتر و مراتب بالای علمی و تحقیقاتی سد میکردند و یا در جهت تحقّق اهداف نو استعماری خویش به خدمت در میآوردند.
نسل جوان در دهة آخر حاکمیت نظام فاسد پهلوی، چنان غرق در الگوهای غربی بودند که بندرت قادر بودند حقایق جاری در جامعه را دریابند و این به لحاظ تلاش گستردة رسانهها بویژه مطبوعات بود که فضای عمومی جامعه را به سمت فرهنگ غرب سوق میدادند. به عنوان مثال گرایش نسل جوان ما به هنر غربی تا بدانجا پیش رفت که آشنایی با هنرپیشگان، خوانندگان، نقاشان و نویسندگان غربی را برای خود یک افتخار میدانستند و بدان فخر میفروختند و در مقابل به سرعت با نویسندگان، فضلا، علما و هنرمندان اصیل ایران وداع میگفتند. این خلأ فرهنگی ناشی از سیاستگذاری مذبوحانة نظام فاسد گذشته بود که بر مطبوعات و سایر رسانهها اعمال مینمود. و اگر هر از چند گاه تحرکاتی خودجوش در بعضی از جراید و نشریات مشاهده میشد در عین حالی که یک نقطه امیدی را در دلهای منتظر و خسته نمایان میساخت؛ امّا از آن سو چنان به سرعت آن حرکت محو میگشت که گویی براستی در جزیرة ثبات زندگی میکردی و همه در حرکت به سوی دروازههای تمدن بزرگ!!! بودند.
دستگاه امنیتی نظام، چنان بر عرصه مطبوعات سایه گسترانیده بود که امکان کوچکترین تحرکی را سلب میکرد و در واقع مطبوعات نیز در جهت تثبیت پایههای متزلزل نظام، دست و پا میزدند. امام(س) در این مورد فرمودند: «تأسف از وضع مطبوعات ایران که مستقیماً زیر نظر سازمان امنیت اداره میشوند و هر چه دیکته کنند، مینویسند و هر تهمتی خواستند به هر مقامی میزنند». و اینگونه بود که امام خمینی(س) در همان سالهای اختناق به یکباره به خروش آمدند و با اشاره به اهانت یکی از روزنامههای کثیرالانتشار به روحانیت، فرمودند: «مطبوعات ما کثیف است».
نقش رسانههای گروهی به ویژه مطبوعات در تاریخ ملل تاکنون نقشی کلیدی و سرنوشتساز بوده، و با گذشت زمان و دگرگونیهایی که در عرصه مطبوعات از حیث امکانات و وسایل جدید و تکامل یافته در صنعت چاپ و نیز بهرهگیری از ابزار مخابراتی پیشرفته؛ همچون ماهواره، تأثیر و نقش این رسانه ـ مطبوعات ـ در حقیقت حیات ملتها اکنون حساستر و تعیین کنندهتر است.
حال چنانچه مطبوعات دارای انگیزه بوده و رسالت و جایگاه راستین خویش را در نظامهای ارزشی و کشورهای مستقل و آزاد باز یابند ممکن است دگرگونیهای اساسی در احیای فرهنگ مل ایجاد کنند.
در ایران پس از انقلاب شکوهمند اسلامی، رسانههای گروهی خاصه مطبوعات، هویت اصلی خویش را باز یافت. هرچند در آغاز با افت و خیزهایی مواجه بود و به نوعی طبیعی هم جلوه میکرد، در ادامة راه به تدریج راه درست را شناخت؛ مطبوعات ما به میدانی فرهنگی برای ارائه آرا و نظریات اندیشمندان، اهل قلم، نویسندگان و صاحبنظران متعهد، و محلی برای شکوفایی اندیشههای جوان تبدیل شد. حال در چنین اوضاع و احوالی، نخستین گام بازسازی محیط مطبوعاتی بود که آن را منشأ دگرگونیهای مثبت در عرصه مطبوعات میتوان به شمار آورد، که این امر تلاش مضاعف را میطلبید تا بتوان بافت گذشته را کنار زد و فضای سالم اسلامی را حاکم نمود که به حمدالله در همان روزهای آغازین موفقیتهایی چشمگیر در این زمینه حاصل شد.
امروز میبایست تمامی هم و تلاش مطبوعات به تعبیر امام، صرف «زدودن غبار فرهنگ استعماری» از جامعه شود تا بتوان زمینههای رشد را در جامعه شود فراهم کرد. امام خمینی(س) پس از پیروزی انقلاب اسلامی خطاب به مطبوعات فرمودند: «شما خود بهتر از هر کس باید بدانید که ملّت قیام کرده است تا غبار فرهنگهای استعماری را از خود بزداید. ما باید عقاید استعماری را با هر شکل و فرمش در نطفه خفه کنیم و ایمان مردم را که ابرقدرتها را به زانو درآورد، از آنان جدا نسازیم. امیدوارم نصیحت این درد چشیده را بشنوید».
حضرت امام خمینی(س) از فردای پیروزی انقلاب اسلامی در سخنرانیهای مختلف به کرات لزوم ایجاد تغییراتی اساسی در مطبوعات را به دستاندرکاران امور مطبوعاتی کشور گوشزد میکردند و تأکید میورزیدند که باید فضای عمومی مطبوعات، این حقیقت را دریابند که انقلابی عظیم در این کشور رخ داده است و بایست خود را با موازین، آرمانها، ارزشها، دستاوردها و استراژی نظام اسلامی همراه سازند و در خدمت دین مبین اسلام باشند و به نشر حقایق بپردازند و نگرش طاغوتی را به زبالهدان تاریخ بسپارند. معظمله در یکی از بیاناتشان در این باره فرمودند: «اگر مجله، همان مسائل سابق است، منتها حالا یک خرده تخفیفش دادهاند؛ لکن باز هست، اگر آن باشد نباید اسمش را مجله جمهوری اسلامی گذاشت باید اسمش را مجله طاغوتی گذاشت».
انعکاس حقیقی مطالب، برخورداری از صدق کلام، پرهیز از شیوههای رایج در جهان غرب در وارونه جلوه دادن حقایق از جمله مباحثی بود که امام بارها در پیامهای خود به جامعه مطبوعاتی متذکر گردیدند. به طوری که این زمینه در یکی از سخنانشان آمده: «آنچه در خبرگزاریها مهم است، کیفیت آن است؛ زیرا هر کدام که به راستی و راستگویی نزدیکتر باشد، شوق انسان را به گوش دادن بیشتر میکند، در جمهوری اسلامی باید صادقانه تمامی اخبار و مسائل مربوط به جنگ و نحوة برخورد دولتهای بزرگ با ملت ایران برای مردم بازگو شود. امروز کارهای ایران مورد توجه دنیا و خبرگزاریها و مطبوعات و رادیوها و تلویزیونهاست».
با عنایت خاص به سخنان برجستة فوق و با تجزیه و تحلیل مفاهیم عمیق نهفته آن در خواهیم یافت که اولاً، رسالت راستین مطبوعات در جامعه چیست؟ و ثانیاً، نقش هر یک از آنها در چگونگی انتقال وقایع و اخبار به چه نحوی مطلوبتر، رساتر و نافذتر خواهد بود؟ و باز با نگاهی دقیقتر ریشههای شکست و ناتوانی آژانسهای خبری دنیا را با آنهمه ابزار، امکانات و تکنولوژی پیشرفته در پیام امام میتوان دریافت و در نهایت اینکه ایشان وظایف مطبوعات در دوران دفاع مقدس را تبیین کردند و میزان آنها را ترسیم فرمودند.
حضرت امام خمینی(س) نقش مطبوعات را در ایجاد روحیه استقلال طلبی در ملت، بسیار اساسی توصیف نمودند و نیز مطبوعات را در مقاطع مختلف به تقویت روحیة آحاد مردم تشویق و ترغیب فرمودند.
در اصل وقتی مطبوعات به رسالت اصلی و تاریخی خود واقف میشوند و برای تحقق وظایف و مأموریتهای محول شده به آنان، کوشش میکنند، جامعه را از هر گزندی مصون نگه میدارند و راه برای رسیدن به پیشرفت و تعالی هموار خواهد گشت.
در یک چنین جامعهای با انتقال مفاهیم ارزشی نهفته در اعتقادات دینی، عناصر جامعه با فرهنگ دینی، پیوند میخورند و در مسیر اتصال به منبع و سرچشمه نور راه حیات جاوید را برمیگزینند و در کنار دستاوردهای ارزشی نظام مقدس اسلامی شهادت را قلّة رفیع سعادت تلقی میکنند و آن را به عنوان مسیر حیات راستین برمیگزینند.
مطبوعات با مأنوس کردن مردم با مفاهیم و واژههای ارزشی، با انتقال درسهای سازنده از حوادث و جریانهای تاریخی همانند «حادثة عاشورا»، شناساندن فرهنگ ملتها به یکدیگر و افشای چهرة حقیقی متجاوزان به حقوق ملتهای مظلوم، نقش بیداری ملتها را ایفا میکنند و بدین ترتیب آنان را از بسیاری از حوادث و گرفتاریها حفظ خواهند کرد.
مطبوعات با بالا بردن آگاهیهای عمومی جامعه، زدودن یأس و نومیدی و کاشتن جوانههای امید حیات موفق و پویای جوامع را تضمین میکنند. امام راحلمان در این باره فرمودند: «اگر این نویسندهها، این گویندهها...، با هم امید در ملت ایجاد کنند، اطمینان در ملت ایجاد کنند، استقلال روحی در ملت ایجاد کنند، اگر این خدمت را این رسانههای گروهی، این مطبوعات، این نویسندگان، این گویندگان، این اطمینان را در ملت ایجاد کنند، ما تا آخر پیروز هستیم» .
حضرت امام در ادامه همین بحث خطاب به مطبوعات و اهل قلم در بخش دیگری از سخنانشان میفرمایند: «امید در خودتان ایجاد کنید، نویسندههای ما، گویندگان ما همهشان دنبال این باشند که به این ملت امید بدهند».
مطبوعات در حیات جدید باید همچون دانشگاه، مرکزی برای اشاعه و انتشار افکار و اندیشههای والای علمی، معنوی و اخلاقی و به بیانی دیگر، پالایش دهنده و بالنده اعضای جامعه باشند.
اگر هر یک از صفحات مطبوعات به منزله گشودن یک بحث علمی و فقهی باشد و همت والای گردانندگان آن در مسیر استفادة بهینه از امکانات موجود باشد، هر روز صدها هزار طالب علم و معرفت را با خود به محضر استادان خواهند برد و از دریای معرفت آنان تشنگان علم و معرفت را سیراب خواهد ساخت. و اگر مطبوعات در خدمت احکام و فرمانهای الهی و در جهت تبلیغ دین باشد قطعاً منشأ خدماتی علمی و دینی در جامعه خواهد شد و همین معنا را در کلام امام راحل نیز ملاحظه میکنیم: «مطبوعات که حامل پیام ملت و حامل پیام اسلام باشد و مبلغ احکام اسلام و مجری احکام اسلام و مهذب جامعه باید باشد و اخلاق را در جامعه باید پخش بدهد. اخلاق الهی را».
و به حق اگر ما مروری بر عملکرد رسانههای گروهی به ویژه مطبوعات در ایام دفاع مقدس داشته باشیم، میتوانیم به رسالت راستین این سفیران و مبلغان و رسولان پیش از پیش پی ببریم. انعکاس حقایق جاری صحنههای دفاع مقدس، افشای ماهیت جبهه باطل و همسویی جهان استکباری با آنها، ترویج فرهنگ شهید و شهادت در جامعه، انعکاس حرکت سیلآسای امواج پر خروش امت اسلام به سوی مناطق عملیاتی، به تصویر کشیدن رشادتها، ایثارگریها، عروج، عملیات ظفرمند لشکریان اسلام و... همه و همه حاکی از یک حقیقت است و آن درک صحیح مفاهیم ارزشی در مطبوعات ایران اسلامی است و دوران دفاع مقدس، خود برای زدودن بسیاری از زنگارها که در سایة این تحول معنوی عظیم چه بسیار سربازان و پاسداران حریم قلم که دعوت حق را لبیک گفتند و جامة شهادت را بر تن کردند و خود در کنار خلق آثار مکتوب ارزشی و جاویدان، خالق بهترین هنر شدند که هنر شهادت است. و در چنین شرایطی است که باید اذعان کرد مطبوعات ما از سختترین آزمایشها و امتحانها پیروز و سربلند بیرون آمدند و به مکانی برای تربیت نسل امروز جامعه تبدیل شدند.
جان کلام اینکه مطبوعات امروز با تأسی از فرمانهای بنیانگذار جمهوری اسلامی و نیز رهبر فرزانه کشورمان بیش از هر زمان دیگری در صحنه است. فضای غالب و حاکم بر مطبوعات ما فضای خدمت خالصانه به نظامی است که خود را خادم مردم میداند و برای به تحقق پیوستن هدفهای متعالی اسلام گام برمیدارد و وقتی که حضور مطبوعات در جامعه حضوری هدفدار و معنا دار شد، به طور طبیعی به افزایش آگاهیهای جامعه کمک خواهد کرد و جامعه را در مقابل تهاجم فرهنگی بیگانگان مصون خواهد ساخت. منبع:حضور، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، شماره 16. | این مطلب تاکنون 3532 بار نمایش داده شده است. |
|
|
|