| انتخابات به سبک پهلوی |  آزادی و انتخابات آزاد در دوران حکومت پهلوی هرگز معنای حقیقی نداشت. در آن دوره نه مردم در انتخاب کردن آزاد بودند و نه نمایندگان مجلس با آراء مردمی تعیین می‌شدند. به گفته شریف امامی یکی از نخست‌وزیران محمدرضا پهلوی: «آخر خود شاه تصمیم می‌گرفت چه کسانی نامزد وکالت مجلس باشند و چه کسانی نباشند و در حقیقت نمایندگان را خودشان دستچین می‌کردند.»
مینو صمیمی که یکی از کارگزاران دربار پهلوی محسوب می‌شد در خاطراتش آزادی آراء را چیزی جز شوخی نمی‌دانست. او می‌گفت: «موقعی که می‌شنیدم ما در کشور از آزادی حق رای برای انتخاب وکلای مجلس برخورداریم و یا می‌گفتند زنان با استفاده از آزادی اعطا شده می‌توانند در انتخابات شرکت کنند، بلافاصله این سوال به ذهنم می‌آمد که اصولا وقتی ساواک همه نمایندگان مجلس را برمی‌گزیند چگونه امکان دارد کسی مسئله وجود آزادی حق رای را باور داشته باشد؟» در چنین شرایطی انتخابات معنایی جز انتصاب نداشت. ملکه پهلوی در خاطراتش به نمونه‌ای از این انتخابات اشاره کرده است. او می‌گوید: «من یادم هست که قبل از انتخابات، قوام به حضور محمدرضا آمد و با خودش لیست بلندبالایی از اسامی کسانی که قرار بود وکیل شوند همراه آورد. قوام می‌خواست به محمدرضا نشان بدهد که برای انتخاب نمایندگان مجلس شورای ملی حاضر به مشاوره و رایزنی با شاه مملکت می‌باشد. محمدرضا بعد از مطالعه لیست کاندیداها، روی اسم چند نفر را خط زد...»
حال تصور کنید اگر در کل انتخابات چند موردی هم خلاف نظر شاه برگزیده می‌شدند چه اتفاقی رخ می‌داد؟ جعفر شریف امامی پاسخ این سوال را می‌دهد. او می‌گوید: «در انتخابات مجلس بیستم اعلیحضرت فرمودند خوب است با کسانی که انتخاب شده‌اند مشورتی بکنیم و ببینیم آیا انتخابات را نگه داریم یا آن را لغو کنیم و از نو انتخابات بشود؟ به هرحال صحبت کردیم و نظر داده شد که انتخابات مجلس بیستم منحل بشود.»
با توجه به این واقعیت‌ها بود که کاندیداهای نمایندگی مجلس در دوران محمدرضا شاه می‌بایست گزینش خود را در رضایت شاه جستجو می‌کردند نه در آراء مردم.
وضع انتخابات در دوره پهلوی اول نیز «دستوری» بود و نمایندگان مجلس با فرمان و صلاحدید رضاشاه منصوب می‌شدند.
در سندی که راجع به یکی از انتخابات دوره رضاخان پهلوی منتشر شده و کلیشه آن در مطلب حاضر دیده می‌شود، چنین می‌خوانیم:
حضور محترم حضرت حکمران دام اقباله
حسب‌الامر بندگان حضرت اشرف، امارت لشکر ایالت عظمی ابلاغ می‌دارد که انتخابات قراچه داغ به ترتیب ذیل حتما باید خاتمه یابد. قراچه داغ دو نفر وکیل خواهد داشت، اول حضرت اشرف (سردارسپه) دوم میرزا سلیم خان ایزدی ساکن تهران. باید حضرت اشرف بیشتر از میرزا سلیم خان دارای رای باشند و غیر از اشخاص فوق کس دیگری انتخاب نشود. در صورت تخلف، بدون هیچ ملاحظه از شغل خود منقص خواهید شد. خواهشمند است عین ابلاغیه را امضا فرموده عودت دهند. ضمنا حسب‌الامر لازم است، ابلاغ مواد فوق‌الذکر را در دو نسخه با خط و امضای خودتان توسط حامل در پاکت سر به لاک ارسال دارند.
چنانچه قبلا هم عرض نمودم با کمال افتخار حاضرم اوامر مطاع حضرت اشرف امیر لشکر شمالغرب و فرمانده کل قوای آذربایجان دامت شوکته را به موجب فوق که ابلاغ فرمودید به موقع اجرا بگذارم، لیکن چون محال‌خانرود و پروستان که انتخابات و مالیات آن محال جزو قراچه داغ لیکن حکومت آنجا با بنده نیست مسوولیت آنجا به عهده آقای بهأالسلطان و از حکومت قراچه داغ مجزاست. در صورتی که جزء بنده بشود بکلی عهده‌دار خواهم بود. ۲/۹/۱۳۰۲
باید هرچه زودتر جنابعالی را ملاقات و نماینده از طرف حکومت به محالات فرستاده شود.
***
و در سند دیگری مر بوط به انتخابات دوره پهلوی دوم چنین می‌خوانیم:
موضوع: انتخابات
محل: وزارت کشور
منبع خبر: مامور ویژه
بین کارمندان وزارت کشور از قول تیمسار سپهبد علوی مقدم وزیر کشور گفته می‌شود که مشارالیه انتخابات دوره بیستم را دربست بیست میلیون تومان اجاره کرده و جمع شیفری که کارمندان مزبور بابت وجوه دریافت شده از کاندیداها که تاکنون افشا شده اظهار می‌دارند، مبلغ 18 میلیون تومان می‌باشد.
در پرونده سپهبد مهدی‌قلی علوی بایگانی شود.
منابع:
- دربار به روایت دربار، فساد سیاسی، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، ریحانه درودی، 1394
- بدون شرح، به روایت اسناد ساواک، مرکز بررسی اسناد تاریخی، 1394، ص 304
| این مطلب تاکنون 1695 بار نمایش داده شده است. |
|
|
|