| اعتراف بی‌فرجام | دو سال پس از حمله عراق به کویت، «خاویر پرز دکوئیار» دبیر کل سازمان ملل متحد به منظور اجرای بندهای ۶ و ۷ قطعنامه ۵۹۸ در روز ۲۳ مرداد ۱۳۷۰ نامه‌ای به کشورهای ایران و عراق نوشت و از آنها خواست ادله خود را برای معرفی کشور آغاز کننده جنگ اعلام کنند. این درخواست با تمسخر دولت عراق مواجه شد و این کشور در ۴ شهریور ۱۳۷۰ پاسخی شکلی و غیر محتوایی به همراه مدارک خود به دبیرکل سازمان ملل ارائه داد. اما ایران مدارک مستند و مستدلی در حد یک کتاب در روز ۲۴ شهریور ۱۳۷۰ به دبیرکل سازمان ملل ارائه کرد. مستندات ایران بر ماده ۵۱ منشور ملل متحد بر «دفاع مشروع» تکیه داشت.
دبیرکل سازمان ملل پس از مشاوره با گروهی از کارشناسان خبره منتخب خود و نیز مطالعه سندهای ایران و عراق آنها را در اختیار یک گروه بی‌طرف قرارداد و پس از اظهار نظر آن گروه نهایتاً در ۱۸ آذر ۱۳۷0 نظر خود را مبنی بر این که «عراق آغازگر جنگ بوده است» طی گزارش رسمی در ۹ بند اعلام کرد. دبیر کل سازمان ملل در بند ششم این گزارش آورده است:
«رویداد برجسته‌ای که تحت عنوان موارد نقض حقوق و مقررات بین المللی در بند ۵ این گزارش به آن اشاره کردم همانا حمله ۲۲ سپتامبر ۱۹۸۰ علیه ایران است که بر اساس منشور سازمان ملل متحد، اصول و قوانین شناخته شده بین المللی یا اصول اخلاقی بین المللی قابل توجیه نیست و موجب مسئولیت مخاصمه است.»
وی همچنین در بند 7 این گزارش آورده است حتی اگر در پیش از شروع مخاصمه برخی تعرضات از جانب ایران به خاک عراق صورت گرفته باشد، چنین تعرضاتی نمی‌تواند توجیه کننده تجاوز عراق به ایران باشد که اشغال مستمر خاک ایران را در طول مخاصمه در پی داشت؛ تجاوزی که ناقض ممنوعیت کاربرد زور است که یکی از اصول آمره حقوق بین‌المللی است. البته دبیرکل در پایان گزارش خود یعنی در بند ۹ به این نکته هم که خواست عراق بود اشاره کرد که: «از دید من به نظر نمی‌رسد تعقیب بند ۶ قطعنامه ۵۹۸ هدف مفیدی را برای صلح در بر داشته باشد.» به هر حال شورای امنیت باید گزارش دبیرکل را تصویب و به طور رسمی عراق را به عنوان متجاوز اعلام می‌کرد که چنین اقدامی صورت نگرفت.
به دنبال مذاکرات متعدد ایران با دبیرکل سازمان ملل برای اجرایی کردن بند هفتم قطعنامه ۵۹۸ گروهی به سرپرستی آقای عبدالرحیم فرح معاون دبیرکل سازمان ملل صبح روز جمعه ۱۰ خرداد ۱۳۷۰ وارد تهران شدند. این هیئت به مدت ۶ ماه به ایران آمد و رفت و با سفر به نقاط مختلف ایران و عکسبرداری هوایی با کمک بالگرد و هواپیما تحقیقاتی را در منطقه، و یک بررسی دقیق روی زمین انجام داد. این هیئت طی دو بازدید در خرداد ۱۳۷۰ و آبان و آذر ۱۳۷۰ در مورد خسارات و صدمات وارد شده به ایران در طول جنگ دو گزارش مفصل تهیه کرد و به دبیر کل سازمان ملل ارائه داد. دبیر کل وقت سازمان ملل هم در حالی که آخرین روزهای مسئولیت خود را می‌گذراند این گزارش و نتیجه برآورد خسارات را در 8 مرداد 1370 در اختیار شورای امنیت قرار داد. بر اساس این گزارش ۵ استان ایران صحنه جنگ و ۱۱ استان دیگر مورد حمله عراق قرار گرفته است. 50 شهر و 4 هزار روستا نیز بر اثر جنگ خسارت دیده‌اند و مجموعاً دو سوم جمعیت ایران در معرض جنگ بودند. همچنین گزارش تصریح کرده است که عراق ۵۰۰ هزار اصلی خرما را تعمداً قطع کرده و تخریب‌های مهندسی زیادی در خاک ایران انجام داده است. این هیئت خسارات مستقیم ایران را مبلغ ۹۹ میلیارد دلار و خسارات غیرمستقیم ایران را ۱۵۰ میلیارد دلار و مجموعاً ۲۴۹ میلیارد دلار اعلام کرد.
اگرچه سازمان ملل میزان خسارات ایران را در جنگ رسماً اعلام کرد ولی قطعنامه ۵۹۸ هیچ سازوکاری برای پرداخت خسارات ایران تعیین نکرده است. بنابراین تا کنون بندهای مربوط به آتش‌بس، بازگشت قوای طرفین به مرز، آزادسازی اسرا، شناسایی متجاوز، برآورد خسارات جنگ، و نیز میله گذاری های مرزی انجام شده است. اما هنوز قرارداد صلح دائمی بین دو کشور امضا نشده و دولت عراق نیز هزینه‌ها و خسارات جنگ را پرداخت نکرده است.
منبع: دکتر حسین علایی، تاریخ تحلیلی جنگ ایران و عراق، نشر مرز و بوم، 1395، ج 2، ص 495 تا 498
| این مطلب تاکنون 1797 بار نمایش داده شده است. |
|
|
|