| حجاب در ایران باستان | سرزمین ایران سرآمد زیبایی‌ها و ظرافت‌هاست. مردم ما محصول فرهنگی عمیق و ریشه‌دار با آمیزه‌ای از دین و تاریخ هستند. تجلیات پوشش و حجاب در میان زنان ایران، چنان چشمگیر بوده که برخی از اندیشمندان و تمدن نگاران، ایران را منبع اصلی ترویج حجاب در جهان معرفی کرده‌اند
طبق پژوهش‌های انجام گرفته، زنان ایران از زمان مادها حجاب کاملی شامل پیراهن بلند چین دار و شلوار تا مچ پا و چادر و شنلی بلند روی لباس‌ها داشته‌اند. این حجاب در دوران سلسله‌های مختلف پارس‌ها نیز معمول بوده است. در زمان زرتشت و پیش از آن، زنان ایرانی از حجاب کامل برخوردار بوده‌اند. زنان با آزادی در محیط بیرون خانه رفت و آمد می‌کردند و همپای مردان به کار می‌پرداختند.
جایگاه فرهنگی پوشش در میان زنان نجیب ایران زمین، به گونه‌ای بوده است که در دوران سلطه کامل شاهان، وقتی خشایارشاه پادشاه سلسه هخامنشی از ملکه «وشی» درخواست کرد که بدون پوشش به بزم بیاید، تا حاضران زیبائی‌های او را بنگرند، وی امتناع کرد و به خاطر این سرپیچی به حکم دادوران دربار، عنوان ملکه را از دست داد.
مادها اولین حکومت فراگیر در فلات ایران بودند. طبق نقوش برجسته و مجسمه‌های برجای مانده از سال‌های قبل از میلاد، پوشاک زنان آن دوره ایران از لحاظ شکلی با کمی تفاوت با پوشاک مردان یکسان بود و مرد و زن به واسطه اختلافی که میان پوشش سرشان وجود داشت از هم تمیز داده می‌شدند.(1)
بررسی محققان از نوع پوشش مردم در دوران ماد نشان می‌دهد مادها به عنوان اولین قوم آریایی بیشترین تاثیرات را در نحوه پوشش خود از اقوام بومی فلات ایران پذیرفتند. به نقل از مدیر موزه لباس سنتی استان فارس، با دیدن حجاری‌ها، پیراهن مادها یک پوشش بلند تا سر زانو بوده که به نوعی مورد مصرف الگوی آن در کل جامعه ایران بوده است. این پیراهن دارای سه نوع یقه متفاوت مثل یقه گرد، یقه هفتی یا سه گوش و یقه چپ و راست بوده است. آستین پیراهن بلند بوده که با ملایمت از سر شانه به طرف مچ دست تنگ می‌شده و معمولاً روی آن کمی چین‌دار بوده است.(2)
زنان دوران اشکانی نیز لباسشان پیراهن بلند گشاد، پرچین، آستین‌دار و یقه راست بوده و پیراهن دیگری نیز روی آن می‌پوشیدند که قد پیراهن دوم نسبت به اولی کوتاه و یقه باز بوده است و روی این دو پیراهن چادر به سر می‌کردند. تصاویر برجای مانده بر روی تخته سنگ‌های دوره هخامنشی نیز نشان می‌دهد که همانندی بین لباس زنان و مردان پارس وجود داشته است. زنان پارسی بجز لباسی که شبیه آن را ملکه می‌پوشیده، لباس دیگری نیز داشته‌اند. پیراهن آنان پوششی ساده، بلند یا دارای راسته چین و آستین کوتاه بوده که دامن از زانو به پایین، شرابه‌هایی از مچ پا آویزان داشته است. علاوه بر اینها زنان پارسی از چادر نیز استفاده می‌کردند. چادر آنها مستطیل‌شکل بوده و آن را بر روی تن خود می‌انداختند؛ به طوری که تمام لباس‌های زیر را نیز می‌پوشانید.
بانوان ساسانی نیز پیراهنی بلند، با آستین یا بدون آستین، گشاد و پرچین می‌پوشیدند و آن را با نواری در زیر سینه مانند زنان اشکانی جمع می‌کردند. زنان ساسانی گاهی چادر گشاد و پرچین بر سر می‌کردند که تا ساق پا می‌رسیده است.
در دوره صفویان به دلیل توجه به آداب و رسوم و مذهب خاص ایرانی و مذهب اثنی‌عشری در رشته‌های گوناگون صنعت و هنر، پیشرفت شایانی وجود داشته که در این میان پوشاک بانوان با توجه به بافت خاص اجتماعی – مذهبی آن دوران شکل خاصی به خود گرفت. پیراهن‌ها اغلب رنگارنگ و گلدار و زربفت و ابریشمی بود و روی آن قبای جلو باز بلندی تا مچ پا، می‌پوشیدند. از جمله پوشاک این دوره، کلاه کوچک، چارقد، شلوار پنبه‌دوزی شده، جوراب ساقه کوتاه پارچه‌ای بود که در فصل زمستان مورد استفاده زنان قرار می‌گرفت. زنان دوره صفوی هنگام بیرون رفتن از خانه چادر بزرگ سفید یا بنفش به سر می‌کردند که تمام بدن آنان را می‌پوشاند و فقط جلو صورت باز می‌ماند که بتوانند پیش روی خود را ببینند.
در دوره زندیه و نادرشاه افشار و خاندان او از تجملات لباس‌ها کاسته شد و جامه‌ها فرمی ساده‌تر به خود گرفت. دامن پیراهن‌ها یا بلوز و قبا کوتاه‌تر شد. فرم شلوار و جنس و تزئینات آن اهمیت بیشتری پیدا کرد. زنان پیراهن تنگی بر تن می‌کردند که پارچه آن اغلب از نخ و ابریشم بود. یقه گرد که در وسط آن چاکی به وسیله روبان یا دکمه در زیر گلو بسته می‌شد. در موقع احتیاج روی پیراهن اغلب از کت بلندی که تا نصف بدن را می‌پوشاند استفاده می‌کردند. زنان در این دوره از شلوار گشاد و بلندی که از پارچه‌های راه راه دوخته شده بود استفاده می‌کردند و روی آن دامن گشاد و نسبتاً بلندی می‌پوشیدند که تا وسط ساق پا می‌رسید. هنگام خروج از منزل چادر سیاه یا بنفش یا نیلی تند به سر می‌کردند و روی خود را با روبنده کاملاً می‌پوشاندند.(3)
در عصر قاجار پوشش زنان در محیط خانه و بیرون از آن متفاوت بود. نوع پوشش آنان را در درون خانه از لحاظ تاریخی می‌توان به سه دوره تقسیم کرد:
1 – ابتدای دوره قاجار تا مسافرت ناصرالدین شاه به فرنگ. در این دوره پیراهن کوتاه بدون یقه استفاده می‌شد که جلوی آن باز و دکمه‌های زرین و مرواریدنشان زینت‌بخش آن بود. پارچه‌ها ابریشمی بود. پیراهن‌ها را شلواری گشاد مانند شلوار مردان تکمیل می‌کرد.
2 – از مسافرت ناصرالدین شاه به فرنگ تا پایان عصر ناصری و ابتدای دوره مظفری که شروع تاثیرگذاری این سفرها در جامعه ایران بود. مسافرت ناصرالدین شاه به فرنگ و روسیه و دیدن لباس‌های چسبان و نازک بالرین‌های روس، شاه را بر آن داشت که زن‌های حرم‌سرای خود را به این لباس در‌آورد و این امر موجب شد تا غرب سالیان سال، کشور ایران را مورد تعرض و هجمه برای القاء فرهنگ خود قرار دهد و بدین نحو شدیدترین فشارها را بر فرهنگ بومی و سنتی جامعه ایران وارد آورد.
3 – از ابتدای دوره مظفری تا پایان دوره قاجار. در این دوره کت و دامن و لباس به شیوه فرنگی به ویژه در میان زنان طبقه مرفه افزایش یافت و خانواده‌های وابسته به دربار از این نوع پوشش استفاده می‌کردند و زنان روشنفکری چون قره‌العین نیز بدون حجاب در جمع ظاهر می‌شدند. اما در مجموع لباس بیرونی خانم‌ها چادر یک شکلی بود که سر تا پای زنان را کاملاً می‌پوشاند و معمولاً از پارچه‌های ابریشمی، پشمی، تافته و اطلس با رنگ‌های سیاه، آبی پر رنگ و آبی نیلی تهیه می‌شد.
علیرغم هجوم فرهنگی غرب در اواخر قاجار، اکثر زنان ایرانی، فرهنگ اصیل و حجاب و پوشش خویش را حفظ کردند. بنابراین حجاب در همه دوران ایران زمین از جمله دوره مادها، هخامنشیان، اشکانیان، ساسانیان، صفویان زندیه و قاجاریه نمایان بوده است.
پی نوشت:
1 – پوشاک زنان ایرانی، جلیل ضیاءپور، وزارت فرهنگ و هنر، تهران، 1345، ص 54
2 – پوشش ایرانیان در دوره‌های تاریخی، به نقل از خبرگزاری مهر، 15/2/1392
3 – تاریخ سیاسی و اجتماعی ایران در عصر زند، غلامرضا ورهام، 1366، ص 160منبع:تاریخ انقلاب اسلامی، ج 10، رخدادهای فرهنگی دهه اول انقلاب، موسسه فرهنگی هنری قدر ولایت، 1395، ص 81 تا 86 | این مطلب تاکنون 2623 بار نمایش داده شده است. |
|
|
|