| رضا شاه : از هرچه زن چادري است بدم ميآيد ! | يكي از وقايعي كه موجب تسريع در اعلام كشف حجاب گرديد، سفر رضا شاه به تركيه بود. سفر به كشوري كه با نهضت پان تركيسم، به رهبري مصطفي كمال پاشا ميرفت تا به سبك اروپاييان شكل پذيرد و ارزشهاي اسلامي را از كشور خود بزدايد.
درباره شيفتگي رضاخان به تركيه و اقدامات مصطفي كمال و الگوپذيري از وي، حتي قبل از آنكه وي براريكه سلطنت ايران دست يازد، مطالب فراواني گفته شده است. از جمله روزنامه مورنينگ پست در شماره 12 اكتبر 1924/ 20 مهر 1303 خود در مقالهاي تحت عنوان مرد تواناي ايران، به اين شيفتگي اشاره كرده و مينويسد: رضاخان نسبت به كارهاي بزرگ و عمليات نظامي همسايه ترك خود مصطفي كمال بسيار شيفته شده و در تقليد از برنامه سياسي او نيز ترديدي بخود راه نداده است.
يكسال بعد همين روزنامه در شماره ديگر خود در مقالهاي تحت عنوان «سوابق رضاخان و هم چشمي او با مصطفي كمال» پيشبيني سياسي خود را تحقق يافته ميبيند و چنين مينويسد:
رضاخان پس از ارتقاء به نخستوزيري موافقت قطعي خود را با جمهوريت اعلام و خويش را نامزد رياست حكومت نمود ولي بر اثر مخالفت علماء اقدام او موقتاً عقيم ماند ... با وجود اين تحت تأثير روش همانند خود «مصطفي كمال پاشا» در تركيه قرار گرفت و در سياست ضدسلطنت خود اصرار ورزيد و در اوايل سال جاري (1304 ش) هنگامي كه مجلس را وادار به تصويب قانون تفويض فرماندهي ارتش خود نمود كار را پيش انداخت» اين روزنامه سپس به علت عدم توفيق شاه ايران در تقليد كامل از همسايه تجددخواه خود اشاره كرده و مينويسد:
تنها علتي كه رهبر ايران ـ رضا شاه ـ ملت خود را پابپاي تركها نميبرد اين است كه خطر بلشويكي ايران را بيش از تركيه تهديد ميكند و بهترين وسيله دفاع در مقابل اين خطر آن است كه تمام مملكت مجهز گردد و با استفاده از احساسات شديد مذهبي تودههاي مردم، اين عمل در ايران بهتر انجام ميگيرد و روحانيون راهنمائي ملت را عهدهدار ميباشند ...
آنگاه خاطرنشان ميسازد: همينكه خطر بلشويكي از ميان برود ايران ناگزير خود را به پاي تركيه ميرساند و همان تحولات اجتماعي ولي با محافظه كاري و قدمهاي شمردهتر، صورت خواهد گرفت.
پيش بيني ديگر اين نشريه خارجي جامه تحقق به خود پذيرفت. پس از آنكه خطر بلشويكي رفع گرديد، رضا شاه با اجراي سياست گام به گام نسبت به حذف تدريجي روحانيت از صحنه سياسي ـ اجتماعي كشور اقدام كرد تا راه را براي سياست تجددطلبانه خود هموار سازد.
ديدار رضا شاه از تركيه در راستاي اجراي سياست تجددطلبانه وي صورت گرفت و در واقع اولين و آخرين سفر او به عنوان شاه ايران به يك كشور خارجي است. گزارشات لحظه به لحظه اين سفر مهم و تاريخي در جرايد آنروز خصوصاً شفق سرخ و اطلاعات درج گرديده و حتي به تصوير كشيده شده و در سينماها و تالارهاي نمايش، به روي پرده در آمده است. پس از ورود رضا شاه به تركيه استقبال باشكوهي توسط آتاترك و ديگر مقامات لشكري و كشوري از وي به عمل آمد. در اين سفر، ظواهر اروپايي تركيه رضا شاه را بيش از پيش مجذوب اقدامات مصطفي كمال كرد، و او را مصمم ساخت تا در بازگشت به ايران دنباله اقدامات تقليدي خود را تسريع بخشد. رضا شاه طي نطقي در ضيافت شام رئيس جمهوري تركيه، هدف و انگيزه خود از سفر به اين كشور را با عبارتي بيان كرد كه شيفتگي او را به تركيه و رئيس جمهوري آن ثابت ميكند:
مدتهاست با كمال خوشوقتي ناظر ترقيات عظيم ملت دوست و همجوار خود لزوم دوستي با تركيه را احساس ميكردم و به همين مناسبت خوشبختانه امروز مشاهده ميكنم كه اين دوستي در آتيه از هر تزلزل مصون خواهد بود و دو ملت همسايه و برادر ميتوانند با كمال اعتماد و اطمينان به يكديگر متكي بوده و وظيفه مقدس خود را كه ادامه ترقيات و توسعه تمدن است ايفاء نمايند.
در اين مسافرت رضا شاه از مراكز علمي و صنعتي تركيه ديدن كرد. اما آنچه بيشتر مورد توجه رضا شاه قرار گرفت، ظاهر وضع آراسته و مدرن زندگي اجتماعي مردم بود. همه چيز زيبا به نظر ميرسيد و حضور زنان بيحجاب در چشم او بسيار پسنديده آمد. ديدن اين مناظر خصوصاً در مراكز آموزشي و تربيتي اين كشور توجه رضا شاه را بيشتر جلب كرد. روزنامه اطلاعات در اين مورد مينويسد:
يكي از مراكزي كه رضا شاه هنگام ديدار از تركيه انجام داد ديدار از مدرسهاي در آنكارا بنام عصمت پاشا بود كه در اين مدرسه دختران بيحجاب ترك تربيت خانهداري و صنايع يدي را ميآموختند و در هنگام ورود شاه تمام دختران مؤسسه مزبور با كف زدنهاي ممتد خود مقدم ملوكانه را تهنيت گفتند.
رضا شاه باور نداشت كه تركيه در زمينه آزادي زنان و تعليم و تربيت آنان، تا اين اندازه دچار تحول و دگرگوني به سبك اروپا شده باشد، تا حدي كه خطاب به سفير كبير ايران مستشارالدوله صادق اظهار ميدارد: «هنوز عقب هستيم و فوراً بايد با تمام قوا به پيشرفت سريع مردم خصوصاً زنان اقدام كنيم ...».
به همين علت بود كه پس از بازگشت از تركيه در اغلب اوقات ضمن بيان پيشرفت سريع كشور تركيه، از رفع حجاب زنها و آزادي آنها صحبت ميكرد. تأثير اين مسافرت تا بدان حد است كه روزنامه رستاخيز در مقالهاي به مناسبت سالگرد كشف حجاب، «ابتداء ماجراي كشف حجاب را از سال 1313 شمسي ميداند»، سالي كه بنيانگذار شاهنشاهي پهلوي به دعوت مصطفي كمال پاشا براي ديداري به تركيه رفت. همچنين: «يكي از مسائلي كه در جريان اين ديدار جلب توجه رضا شاه كرد، مسئله بيحجاب بودن زنان آن كشور بود».
سخنان صريح رضا شاه به رئيسالوزراء جديد (محمود جم) به تاريخ 11 آذرماه 1314 در اين خصوص، مؤيد اين مدعاست. در جايي كه اظهار ميدارد: «نزديك دو سال است كه اين موضوع ـ كشف حجاب ـ سخت فكر مرا بخود مشغول داشته است خصوصاً از وقتي كه به تركيه رفتم و زنهاي آنها را ديدم كه ”پيچه“ و ”حجاب“ را دور انداخته و دوش بدوش مردهايشان در كارهاي مملكت به آنها كمك ميكنند ديگر از هر چه زن چادري است بدم آمده است اصلاً چادر و چاقچور دشمن ترقي و پيشرفت مردم است».
به همين جهت، اين سفر و ديدار از تركيه و مشاهده تحول دگرگوني در اجتماع زنان و «كيفيت مجالس، شاه را در خط تأسي صرف انداخت و تشبه به اروپايي شدن كشورش»، چرا كه كوشش وي آن بود كه ايران را در طريق ترقي و قبول تمدن جديد وارد» كند، غافل از آنكه با تغيير در ظاهر و تقليد صرف گرهي از مشكلات زن ايراني، باز نميشد. منبع:مهدي صلاح ، كشف حجاب ، موسسه مطالعات و پژوهشهاي سياسي ، 1384 ، ص 114 118 | این مطلب تاکنون 3921 بار نمایش داده شده است. |
|
|
|