قيام‌15‌خرداد
به‌روايت‌سردمداران‌حكومت‌پهلوی
ساعت 4 صبح روز 15 خرداد 1342 نيروهاي امنيتي پس از محاصره منزل امام خميني در قم و ورود به منزل از طريق ديوار، ايشان را در حالي كه براي انجام نماز صبح آماده مي شدند دستگير و به تهران منتقل كردند . امام را در يكي از بازداشتگاهها نگه داشتند و وي را در چهارم تير به پادگان عشرت آباد بردند .
پس از انتشار خبر دستگيري امام در قم بسياري از مردم عصباني و ناراحت به منزل ايشان رفته و به اتفاق فرزندشان حاج آقا مصطفي در ساعت 6 صبح به سوي حرم حضرت معصومه (س) حركت كردند . پس از مدتي صحن مطهر و خيابانهاي اطراف مملو از جمعيتي شده بود كه شعار « يا مرگ يا خميني » را با هيجان و التهاب شديد تكرار مي كردند . در همين حال علما و مراجع طي اعلاميه هايي كه از بلندگوي حرم پخش مي شد ضمن محكوم كردن اين اقدام خواستار آزادي فوري امام خميني شدند .
در حدود ساعت 10 صبح تعدادي نيروي مسلح براي تقويت نفرات شهرباني قم وارد اين شهر شدند . قبل از ورود آنها درگيريها بيشتر با باتوم و گاز اشك آور بود اما با ورود نيروهاي تازه تيراندازي و رگبار مسلسلها آغاز و تعدادي از مردم زخمي و در بعضي از خيابانها شهيد شدند . كشتار در خيابانهاي اطراف حرم تاساعت 5 بعد از ظهر ادامه داشت اما پس از سخنراني حاج آقا مصطفي در صحن مطهر و دعوت مردم به آرامش جمعيت به تدريج متفرق شدند .
درتهران نيز همزمان با انتشار خبر دستگيري امام چند حركت خودجوش در نقاط مختلف شهر از طرف مردم برگزارشد كه تا ظهر با پيوستن آنها به يكديگر جريان نيرومندي را در مقابله با عوامل سركوب رژيم به وجود آورد . بازاريان در خيابانهاي اطراف بازار به راهپيمايي و شعار دادن بر ضد رژيم و دفاع از امام پرداختند . به طوري كه ساعت 11 صبح پانزده خرداد در اين منطقه درگيري و تيراندازي به سوي مردم شروع شد و تا ساعت 5 بعد از ظهر ادامه يافت . بازاريان كسب و كار را تعطيل كردند و به همراه مردم به خيابانها آمدند . همچنين گروهي از مردم جنوب شهر از ميدان شوش حركت كرده و در مسير خيابان 17 شهريور ( شهباز سابق ) راهپيمايي كردند .
تا ظهر روز 15 خرداد هم شاه ، هم آمريكاييها و هم انگليسي ها تظاهرات مردم را طرحي سازمان يافته و باهدف براندازي تلقي مي كردند و به شدت دستپاچه و نگران شده بودند . اما بعداز ظهر پس از سركوب كه با هدايت تيمسار غلامعلي اويسي صورت گرفت ، شاه از اقدامات انجام شده ابراز رضايت كرد و با فردوست و اويسي ديدار نمود . فردوست در باره اين ديدار مي نويسد :
... شاه از ساواك به شدت ناراضي بود و تصور مي كرد كه عدم اطلاع ساواك با توطئه هواداران سپهبد تيمور بختيار در اين سازمان است . از من پرسيد « مسئول بي اطلاع ماندن ساواك از اين جريان كيست ؟ » پاسخ دادم« هميشه رئيس مسئول است» گفت « از او انتظاري نيست . بعد از او چه كسي مسئول است ؟» گفتم «مدير كل اداره سوم سرتيپ مصطفي امجدي» گفت « او را عوض كنيد » فرداي آن روز ناصر مقدم را به جاي او گذاشتم ....
پس از انتشار خبر دستگيري امام دانشگاهها نيز تعطيل شد و دانشجويان دانشگاه تهران با اجتماع در محوطه دانشگاه به خيابانها ريخته و بر ضد رژيم شاه و به دفاع از امام دست به راهپيمايي زدند . ماموران رژيم در ميدان انقلاب ( 24 اسفند سابق ) مانع ادامه راهپيمايي شده و دانشجويان را با تيراندازي متفرق كردند . تظاهرات مختلف در تهران در حالي صورت گرفت كه شهر عملا تحت مقررات حكومت نظامي بوده و سرهنگ نعمت الله نصيري رئيس شهرباني با توجه به سوابق و عملكردي كه از زمان كودتاي 28 مرداد از خود نشان داده بود به فرمانداري نظامي تهران منصوب شده بود .