| نقد و بررسی کتاب «مائوئیسم در ایران» |  دکتر حسن بهشتی‌پور
مقدمه:
بزرگان علم تاریخ بر این واقعیت تاکید می‌کنند که جوهره اصلی علم تاریخ، عبرت‌آموزی برای نسل کنونی و بکارگرفتن تجربه‌های تاریخی برای نسل فرداست. اگر این نظر را قبول داشته باشید خواندن کتاب «مائوئیسم در ایران» نوشته آقای محمود نادری برای شما بسیار جالب خواهد بود. زیرا در 446 صفحه متن اصلی این کتابِ 533 صفحه‌ای، شما می‌توانید با نمونه‌های بسیار درس‌آموز از حوادث تاریخی جریان چپ معاصر درایران، به‌ویژه گروه‌های سه گانه مائوئیستی آشنا شوید .
آقای محمود نادری با برخورداری از گنجینه اسنادی که توسط موسسه مطالعات و پژوهشهای سیاسی در اختیارش قرار داده شده است، طی دودهه گذشته، موفق شده در سایه این همکاری ارزشمند، سه کتاب ارزنده برای علاقه مندان مطالعات اسنادی درتاریخ معاصر ایران بنویسد. این سه کتاب هرکدام در جای خود بخشی از قصه‌ها وغصه‌های مبارزات و خیانت‌های گروه‌ها و سازمان‌های چپ مارکسیستی در ایران را با تکیه بر انصاف و دقت علمی برای نسل جدید روایت و تحلیل می‌کند.
محمود نادری در کتاب چریکهای فدایی خلق جلد اول، نخستین بار به‌صورت مدون و یکجا به روایت اسنادی و تحلیل تاریخی تشکیلات موسوم به «سازمان چریکهای فدایی خلق» از پیدایی تا پیروزی انقلاب اسلامی پرداخت و در جلد دوم عملکرد این سازمان را دربعد از پیروزی انقلاب اسلامی و بحران گفتمانی که در این سازمان بوجود آمد، با دید انتقادی و با اتکاء به اسناد موجود، بررسی کرد.
آقای نادری در دومین کتاب خود تاریخ اسنادی حزب دموکرات ایران را به خوانندگان ارائه کرد. در این کتاب او بخوبی نشان داد چگونه می‌توان با اتکاء به اسناد تاریخی، به اصطلاح سِره را از ناسره تشخیص داد و نقاط تاریک و روشن تاریخ یک حزب یا یک جریان فکری را بررسی و تجزیه و تحلیل دقیق کرد.
اما کتاب مائوئیسم در ایران به باور نگارنده از این جهت که راه جدیدی را پیش روی پژوهشگران تاریخ معاصر ایران در زمینه مطالعه اسنادی جریان مائویست‌ها در ایران باز می‌کند، درواقع تاریخ جریان چپ مارکسیستی را در ایران تکمیل کرده است. در مقاله پیش روی تلاش شده است بر اساس آنچه که در کتاب آمده با دید تحلیلی به ارزیابی نقاط قوت و ضعف کتاب بپردازیم که امید است مورد توجه نویسنده و مخاطبان کتاب قرار گیرد.
1- معرفی اجمالی کتاب
ژول ایزاک تاریخ‌نگار فرانسوی می‌گوید: «همیشه بعد از وقوع حوادث است که واقعیتها با چهره ناراحت کننده‌شان، نمایان می شوند.» این سخن بدرستی بیانگر این حقیقت است که گذشت زمان می‌تواند بسیاری از نقاط پنهان ماجراهای تاریخی را برای ما افشاء کند. البته به شرط آنکه پژوهشگران تاریخ با همت بلند خود به منابع و اسناد رجوع کنند و با تسلط کافی بر سندپژوهی بتوانند حقایق تاریخی را از لابلای اسناد خارج کنند کاری که به باور نگارنده اقای نادری در کتاب مائوئیسم بخوبی از پس آن بر آمده است.
الف: مشخصات کلی کتاب
کتاب مائوئیسم در ایران نوشته محمود نادری پژوهشگر ارشد تاریخ معاصر توسط انتشارات موسسه مطالعات و پژوهشهای سیاسی در 533 صفحه در قطع وزیری با جلد گالینگوردر زمستان 1397 منتشر شده است. این کتاب با طرح جلدی شبیه دو اثر پیش گفته شده (چریکهای فدایی خلق و حزب دموکرات) تداعی کننده پیوستگی مطالب این سه کتاب برای شناخت عملکرد و سوابق جریان چپ در ایران معاصر است. با وجود این کتاب «مائوئیسم در ایران» درواقع نخستین اثر به زبان فارسی است که به ماجرای چگونگی پیدایش دو سازمان و یک حزب مائویست درایران(سازمان انقلابی حزب توده، سازمان رهایی بخش خلق‌های ایران و حزب رنجبران) طی سالهای 1340 تا 1362 در سه بخش کاملا مجزا می‌پردازد.
همچنین تصویر بخشی از اسناد استفاده شده در کتاب در 61 برگ ارائه شده است که از جهت انتخاب اسناد نمونه از برگه‌های بازجویی افراد در ساواک و گزارش‌های ساواک در مورد آنها بسیار روشنگرانه است و به باور پذیری و مستند شدن مطالب مطرح شده در کتاب کمک می‌کند.
همچنین در ابتدای صفحات مربوط به اسناد، 34 عکس از افرادی که شرح حال آنها در کتاب آمده است در ده صفحه ارائه شده که این عکس‌ها از پرونده‌های موجود افراد در ساواک انتخاب شده و به نظر می‌رسد نخستین بار است که در یک کتاب منتشر می‌شوند. از این جهت برای پژوهشگران و مخاطبان کتاب بسیار جالب خواهد بود. در فهرست اعلام کتاب نیز نام 450 نفر به ترتیب حروف الفباء طی 16 صفحه ارائه شده که به راهنمایی مخاطبان برای دستیابی به اسامی افراد مورد نظر به‌خوبی کمک می‌کند .
ب: محتوای اجمالی کتاب
کتاب «مائویسم در ایران» با پیشگفتار پنج صفحه‌ای به عنوان طرح مساله به‌صورت اجمالی مسائل مهمی را که در متن کتاب به تفصیل آمده توضیح می‌دهد. در ادامه نویسنده طی سه بخش مجزا به چگونگی و چرایی و پایان کار دو سازمان و یک حزب با گرایش مائوئیستی در ایران می‌پردازد. این سه بخش گرچه با هم کاملا مرتبط هستند اما می‌توان گفت ماجرای مستقل خود را دارند.
در بخش اول کتاب ، خواننده بر اساس اسناد موجود در ساواک و متن بازجویی‌ها و نیز خاطرات منتشر شده از رهبران مائوئیست در ایران، با پیش زمینه‌هایی که منجر به انشعاب در حزب توده ایران در دهه چهل خورشیدی می‌شود ، آشنا می گردد. با کناره‌گیری سه تن از اعضای کمیته مرکزی حزب توده و پیوستن آنها به گروهی از دانشجویان خارج کشور که عمدتا در کنفدراسیون دانشجویان فعالیت می‌کردند، «سازمان انقلابی حزب توده ایران» با حمایت پکن در خارج از ایران تشکیل می‌شود.
نویسنده در تحلیل تاریخی خود از این انشعاب در داخل حزب توده، به تحولات تاریخی در مناسبات کمونیستهای چینی و روسی توجه کرده و نشان می‌دهد چگونه با ایجاد اختلاف بین مائو و خروشچف رهبران وقت چین و شوروی؛ درعمل هر دو جریان وابسته به مسکو و پکن در ایران، راه خود را از یکدیگر جدا می‌کنند. همچنین درادامه متوجه می‌شویم که طرفداران اندیشه‌های مائو که منتقدین عملکرد رهبران حزب توده در خارج کشور بودند، چگونه از اختلاف بین پکن و مسکو زمینه‌ای را فراهم کردند که بتوانند با جرات و جسارت بیشتری اهداف جدایی‌طلبی خود را از حزب توده به اجراء گذارند.
روایت تاریخی و اسنادی کتاب آقای نادری همچنین ما را با این واقعیت روبرو می‌کند که منتقدین مائوئیستِ حزب توده دائما آنها را بخاطر چهار خطای بزرگ مورد انتقاد قرار می دادند:
1- وابستگی رهبران حزب توده به شوروی، 2- جداشدن رهبری این حزب از مردم و خارج نشینی آنها، 3- نداشتن روحیه انقلابی در مبارزه علیه شاه 4- سازشکاری با اندیشه‌های تجدید نظرطلبی سوسیال‌امپریالیسم شوروی در اصول مارکسیسم.
بعد از گذشت زمان دقیقا رهبران سازمان انقلابی حزب توده خودشان به پکن وابسته می‌شوند و تنها بخشی از رهبران آنها به کشور باز می‌گردند و تلاش می‌کنند ماندن در خارج کشور را توجیه کنند. حتی زمانی هم که بخشی از آنها بازمی‌گردند یا به تدریج با افتادن به دام ساواک ناچار به همکاری با پلیس امنیتی تن می‌دهند و یا در نهایت انشعاب جدیدی در سازمان انقلابی حزب توده شکل می‌گیرد که به تشکیل گروه جدیدی تحت عنوان «سازمان رهایی بخش خلق های ایران» منتهی می‌گردد.
در بخش دوم کتاب، با ماجرای انشعاب درون سازمان انقلابی حزب توده آشنا می‌شویم و می‌خوانیم که چگونه سیروس نهاوندی با انتقاد از عملکرد رهبران سازمان انقلابی حزب توده مقیم خارج کشور، سازمان رهایی‌بخش خلق‌های ایران را بوجود می‌آورد. آقای نادری با استفاده ازاسناد بدست آمده به ما نشان می دهد چگونه ساواک با جلب همکاری سیروس نهاوندی، شناسایی و کنترل غیر مستقیم سازمان مذکوررا بدست می‌گیرد. روند استحاله سیروس نهاوندی از مبارزی که ادعای رهایی خلق‌های ایران را داشت به سمت تبدیل‌شدن به عامل ساواک برای به دام انداختن یاران خود بسیار درس آموز است.
افرادی که در کوران مبارزه پختگی لازم را بدست نیاوردند و صرفا با اتکاء به نیروی خارجی و اندیشه‌های وارداتی قصد دارند اهداف خیالی خود را پیش ببرند، چگونه اسیر زد و بندهای درون و برون سازمانی می‌شوند و هویت خود را در بازار مکاره سیاست‌های بین المللی به تاراج می‌گذارند. اینها و دهها مثال دیگر درسرتاسر کتاب عبرت آموز برای خوانندگان تاریخ و علاقه مندان به جریان شناسی چپ در ایران است.
در بخش سوم کتاب با تحولات مائوئیست‌های ایران پس از پیروزی انقلاب اسلامی در قالب تشکیلات «حزب رنجبران» آشنا می شویم و می‌خوانیم که چگونه اعضای این حزب با فرصت‌طلبی، نداشتن شناخت لازم از جامعه و در نهایت وابستگی به بیگانگان مسیر خود را پس از پیروزی انقلاب از مردم جدا کردند. در این بخش رویدادهای سالهای 1358 تا سال 1363 روایت می‌شود که هر کدام در جای خود نیاز بیشتری به بحث و بررسی و تحلیل دارد.
در ادامه به بررسی نقاط قوت و کاستی‌های کتاب ازجنبه‌های شکلی و محتوایی می‌پردازیم:
پ: نقاط قوت کتاب مائوئیسم در ایران
1- سندیت و جامعیت کتاب در مقایسه با سایر کتابها
این کتاب روایت دست اول از تاریخ مائوئیستها درایران است که تا پیش از آن چنین کتابی مستند تاریخی – تحلیلی بصورت جامع که به جزئیات شکل‌گیری جریان‌ها و گروه‌های مائوئیست در ایران قبل و بعد از انقلاب اسلامی با اتکاء به اسناد بپردازد، نداشتیم.
پیش از این در قالب خاطرات و تک‌نگاری، کتابهایی از سوی رهبران جریانهای مائوئیست در داخل و خارج کشور به صورت پراکنده منتشر شده است. اما شاید تنها دو کتاب در مقایسه با کار آقای نادری قابل ذکر باشد. اول کتابی تحت عنوان «مائوئیسم و بازتاب آن در ایران» که با نام فریدون جوانشیردر 180صفحه درسالهای 1353 و 1357 منتشر شده است . این کتاب بعدها در سال 1395 با نام واقعی نویسنده یعنی فرج‌الله میزانی (جوانشیر) با تصحیح عزیزالله علیزاده در 279 صفحه توسط انتشارات فردوس مجددا منتشر می‌شود. کتاب آقای میزانی (جوانشیر) بیشتر به معرفی اندیشه مائو و نقد تفکرات او با عنایت به گرایش‌های فکری و نظری مائویست‌های ایرانی پرداخته و موضوع اصلی کتاب تاریخ مائویست‌ها در ایران نیست. بلکه به بحث های تئوریک آنها در اندیشه‌های مائو در ایران از نگاه یک نویسنده با گرایش حزب توده پرداخته است.
اما کتاب دوم به‌نام «حلقه گمشده»، سیروس نهاوندی راه قهرآمیزانقلابی و مبارزه مسلحانه؛ نوشته باقر مرتضوی، انتشارات فروغ در کلن آلمان چاپ دوم با تصحیحات در سال 1394 منتشر شده است. این کتاب گرچه به تاریخ جریان مائوئیستها و عملکرد آنها پرداخته اما بیشتر بر سیروس نهاوندی متمرکز است. با این حال جریان حزب توده و چگونگی انشعاب سازمان انقلابی حزب توده را شرح داده و تلاش کرده از زبان هواداران باقی مانده سازمان رهایی‌بخش، ماجرای همکاری سیروس نهاوندی با ساواک را بررسی و تحلیل کند. اما این کتاب کاملا یکطرفه و با جهت‌گیری خاص به موضوع پرداخته و به اسناد موجود در ساواک راجع به این مساله مهم دسترسی نداشته و در نتیجه روایتی که بدست می‌دهد ضمن سو‌گیری ، جامعیت لازم را ندارد.
کتاب آقای نادری از جهت روایت‌گری اسناد تاریخی مائوئیستها در ایران کار جدیدی محسوب می‌شود. زیرا نویسنده به گزارش‌های اسنادی ساواک و بازجویی‌های مائوئیستها قبل و بعد از انقلاب دسترسی داشته است. به همین جهت توانسته با دید جامع‌تری تاریخ مائوئیستها را برای نسل امروز بررسی کند. علاوه بر این ازنگاه گردآوری همه جریانی های مائوئیستی در یک کتاب، کاری بسیار ارزشمند انجام شده زیرا جریان تشکیل حزب رنجبران از بقایای سازمان انقلابی حزب توده پس ازپیروزی انقلاب اسلامی در ایران بررسی شده که در کتاب اقای مرتضوی بطور کلی مغفول واقع شده است.
2- احاطه نویسنده به سند پژوهی و اصلاح اشکالات موجود در بعضی از اسناد و گزارش های ساواک
آقای نادری با احاطه به تاریخ جریان چپ در ایران با مطالعه اسنادی ژرف، تلاش داشته تا بتواند روند تحولات را از زمان انشعاب جریان مائوئیستها از حزب توده با دقت دنبال کرده است. بطوریکه در مواردی اشتباه مطرح شده در اطلاعات اسناد ساواک را نیز اصلاح کرده است. ازجمله در صفحه 322 اصلاح سند مربوط به دیدار ایرج ابراهیمی و سیروس نهاوندی که تاریخ آن به‌درستی اصلاح شده است.
همچنین در صفحه 336 به توجه نکردن گزارش‌های ساواک درمورد کاربرد اشتباه اسامی سازمان رهایی‌بخش و سازمان آزادیبخش که دو سازمان جدا بودند و گزارشگر ساواک در مواردی آنها را بجای هم بکار می‌برد.
3- استفاده از اسناد و گزارش‌های دست اول در تدوین تاریخ
کتاب کاملا مستند به اسناد برجای مانده از مائوئیست‌های ایرانی است که در ساواک یا بازجویی‌های آنها قبل و بعد از انقلاب موجود بوده و نیز از خاطرات آنها که در داخل وخارج کشور منتشر شده در تکمیل مباحث استفاده شده است.
ارجاع به پرونده‌های 73 نفر و گزارش‌ها و بازجویی‌های آنها در پاورقی‌های کتاب، نشان دهنده زحمات و تلاش آقای نادری برای دیدن انبوهی از پرونده ها بوده که نتایج حاصل از آن درمتن کتاب بخوبی انعکاس دارد.
با این حال نویسنده به این موضوع اکتفاء نکرده و در مواردی از جمله در صفحه 164 کتاب به سراغ افرادی مانند سهراب نهاوندی برادر سیروس نهاوندی رفته و تلفنی در مورد ابهام‌های موجود در اسناد با او که در سوئد زندگی می‌کند، گفتگو کرده است. همچنین در صفحه 277 با «یوسف کهی میانجی» نگهبان زندان که شاهد فراری دادن سیروس نهاوندی از بیمارستان بوده است، در تهران گفتگو کرده است. مواردی از این دست نشان می‌دهد درجایی که امکان دسترسی به افراد مطلع وجود داشته است، نویسنده تلاش خود را برای پیدا کردن دیدگاه‌های مختلف درباره موضوع مطرح شده به‌عمل آورده است.
4- اثبات اسنادی بکارگیری شکنجه و کشتن متهمین زیر شکنجه توسط ساواک
اثبات جنایت ساواک مبنی بر کشتن زندانیان سیاسی در زندان که همیشه ساواک منکر آن بود بسیار قابل توجه است. ازجمله دلایل آقای نادری درمورد کشته شدن خانم‌ها مهوش جاسمی و معصومه طوافچیان زیردست شکنجه‌گران ساواک در صفحات 222 و 334 بسیار خواندنی است. ساواک در همان زمان برای لاپوشانی جنایت خود مدعی شده بود این دو نفر در جریان درگیری مسلحانه در خیابان کشته شدند.
5- گویا سازی در مورد اشخاص ، موضوع ها و غیره
نویسنده در این کتاب درباره زندگی حدود هشتاد نفر توضیحات تکمیلی دارد و در مورد آنها اطلاعات خوبی گردآوری کرده است. گرچه متاسفانه در مورد بعضی از اسامی معلوم نیست به چه دلیل توضیحات به صورت ناقص رها شده است. به طوریکه از سرنوشت فردی که توضیح داده شده است اطلاعی نداریم .
6- نقد بعضی از دیدگاه های مطرح شده در خاطرات رهبران گروه های مائوئیستی
احاطه نویسنده به موضوع و تخصص کافی درشناخت تاریخ عملکرد مائوئیست ها درایران، این امکان را فراهم کرده تا بعضی از دیدگاه های اشتباه مائوئیستهایی که خاطرات خود را در مصاحبه‌ها در خارج کشور منتشر کردند، توسط نویسنده کتاب اصلاح شود. از جمله در صفحات 345 تا 347 نقد مطالب مطرح شده در مصاحبه کشکولی با حمید شوکت قابل ذکر است.
7- ارائه نمونه‌های عینی تاریخی در مورد نتایج وابستگی به بیگانگان
از جمله نگاه کنید به صفحات 358 در مورد پذیرش تئوری سه جهان و تطبیق نداشتن آن با شرایط ایران.
8- نشان دادن نتایج الگو برداری غلط و بی نتیجه سازمان انقلابی حزب توده تقلید از انقلاب چین
در حالی که درچین بخاطر شرایط مساعد در روستاها ، مائو توانست انقلاب روستایی را سازمان دهی کند و به تدریج شهرهای بزرگ را فتح کند اما در ایران اصولا شرایط برای حرکتهای مسلحانه آن هم با اتکاء به اعتقادات مارکسیستی و وابسته به بیگانه وجود نداشت، رهبران گروه‌های مائوئیستی با چشم بستن به این واقعیت همچنان بر ادامه این خط مشی غیر بومی تاکید داشتند و حتی نقد درونی اعضای خود را در داخل کشور رد می‌کردند.
ت: اشکالات جزئی در کتاب
1- جابجایی در پاورقی ازجمله صفحات 140 که باید در صفحه 132 آمده است .
2- ارائه اطلاعات تکراری درمتن کتاب ازجمله صفحات 60، 61، 167، 172 و 173 ،210 و 211
3- ارائه اطلاعات تکراری در پاورقی و متن کتاب از جمله صفحات 141 و 198
4- نداشتن توضیحات در مورد بعضی از اشخاص که در پاورقی نیاز به توضیحات داشت. از جمله صفحات 132 و 136 در مورد افرادی مانند اردشیر فرید مجتهدی، حماد سیبانی در صفحه 353 محمد زنجانی در صفحه 373
5- دربعضی موارد جزئی اطلاعات غلط در متن ارائه شده از جمله صفحه 258 وپاورقی 369 در مورد بازی ایران واسرائیل که تاریخ آن به اشتباه ذکر شده است. تاریخ صحیح بازی مذکور 29 اردیبهشت 1347 است.
6- اشکالات تایپی جزئی ازجمله صفحات 40 ، 421
7- درمورد ارجاع به منابع در پاورقی در موارد اندکی صفحات مورد نظر ذکر نشده است از جمله در صفحات 54و 86 و 195 و 408 ودر بعضی موارد از جمله در صفحه 197 به منبعی ارجاع داده شده که قابل پیگیری نیست و ناقص معرفی شده است. در مواردی هم به «همان» منبع اشاره می‌شود. در حالی که اصل منبع در چند صفه قبل ذکر شده است. از جمله در صفحه 437 در پنج مورد با ذکر همان، به سندی ارجاع داده می‌شود که در صفحه 432 آمده است.
8- در مواردی در متن کتاب ادعایی مطرح شده که منبع آن ذکر نشده است. ازجمله در صفحات 61 و85 و172و 372 و 432 تا 436 و 445. در صفحه 438 آقای نادری از قول یکی از اعضای کمیته مرکزی نقل قولی می‌آورد که معلوم نیست چرا نام این عضو کمیته مرکزی را ذکر نمی‌کند و از آن مهم تر اینکه نمی‌نویسد که این نقل قول را در کجا دیده است و هیچ منبعی برای آن ذکر نمی‌شود. اینگونه موارد قطعا تاثیر منفی بر باورپذیری مخاطبان کتاب و نیز اعتبار بخشی آن دارد.
9- شرح حال بعضی از اشخاص در پاورقی ناقص است. بطوریکه از سرنوشت فردِ مذکور، ذکری نمی‌شود از جمله در صفحات 99
10- ارائه اطلاعات در مورد یک شخص یا یک موضوع بصورت ناقص از جمله در مورد مصاحبه پارسانژاد در صفحه 118 که مصاحبه تاثیرگذار او مشخص نشده است در کجا با چه رسانه‌ای و در چه زمانی انجام شده است.
11- کتاب متاسفانه منابع خود را برای مطالعه بیشتر بصورت یکجا در پایان کتاب ارائه نکرده است.
ث: اشکالات اساسی :
1- در مورد نام کتاب به باور نگارنده بهتر بود کتاب تحت عنوان «تاریخ مائوئیستها درایران» از پیدایی تا سال 1363، منتشر می‌شد. یا اگر نام خلاصه برای نویسنده اهمیت داشت، حداقل کتاب بهتر بود. «مائوئیستها در ایران» نام گذاری می‌شد. زیرا از نظرواژه شناسی مائوئیسم یعنی مکتب یا ایدئولوژی برگرفته از اندیشه های مائو. درحالی که مباحث کتاب به هیچ وجه وارد تشریح مکتب مائوئیسم درایران نمی‌شود و اصولا کتاب به چگونگی شکل‌گیری اندیشه مائوئیسم در ایران کار ندارد. بلکه دقیقا به بررسی چگونگی پیدایش سازمان‌ها و احزاب مائوئیست ها (هوادارن اندیشه مائو ) در ایران و عملکرد آنها از زمان انشعاب از حزب توده تا سال 1362 پرداخته است.
2- درمورد سیروس نهاوندی جا داشت با توجه به دسترسی نویسنده به اسناد ساواک، اطلاعات بیشترو دقیق تری نسبت به آنچه که در منابع قبلی آمده است، ارائه می شد. حداقل در مورد زندگی نامه نهاوندی از تولد تا ناپیدایی‌اش اطلاعات بیشتری در مقایسه با مقاله آقای محمدحسین خسروپناه در فصلنامه نگاه نو شماره 91در آذرماه 1390 در اختیار مخاطبان قرار می داد.
3- در مورد این آدم مرموز لااقل باید بعضی از اسناد ارائه شده ازجمله در صفحه 270 در مورد پیشنهاد ساواک برای همکاری با سیروس نهاوندی در بخش پیوست ها تصویر آنها ارائه می شد. که متاسفانه ارائه نشده است. همچنین اسناد ساواک در مورد طرح موسوم به عملیات شاهین که در صفحات 270 تا 272 شرح داده شده است به دلیل اهمیت آنها، لازم بود تصویر اصل اسناد مذکور در بخش سندهای کتاب ارائه می‌شد.
4- آوردن متن بازجویی‌ها بصورت مفصل در متن اصلی کتاب تا حدودی مخاطبان را از اصل ماجرا دور می‌کند. در حالی که می‌شد خلاصه آن اسناد آورده شود و اصل اسناد در ملحقات کتاب در اختیار پژوهشگران قرار داده شود. به باور نگارنده این اشکال اساسی در روایت تاریخی کتاب نمی‌تواند با بهانه اهمیت محتوای سند توجیه شود. در این مورد به عنوان نمونه نگاه کنید به صفحات 78 تا 80 و صفحات 302 و 303. اما اشکال دیگر مربوط به ارئه یک سند مهم از وضعیت اردوی حزب رنجبران در میان خوانین قشقایی است که در صفحات 395 تا 404 کتاب عینا آمده است. با وجود اهمیت این سند نویسنده می‌توانست رئوس مهم مطالب مطرح شده را دسته بندی کند تا خواننده مجبور نباشد قریب به 9 صفحه سند را پشت سر هم بخواند و از اصل ماجرا دور بماند. ضمن آنکه روشن نیست آقای نادری اصل این سند یا کپی آن را در کدام منبع دیده است. زیرا در پایان گزارش هیچ ارجاعی داده نمی‌شود.
5- در صفحه 445 توضیحاتی تحت عنوان پایان اکثریت ارائه شده است که به سرنوشت رهبران حزب رنجبران در اسفند 1361 می‌پردازد. در این بخش سئوالات مکرری بی جواب مانده و به نظر می‌رسد نویسنده آنگونه که در بخش‌های قبلی کتاب با دقت و تیز بینی تحولات مائوئیستها در ایران را پیگیری می‌کرد در مورد بعد از انقلاب به هر دلیل به اجمال گذرانده است.
6- ازآنجا که کتاب در روایت تاریخی خود به ماجراهای گوناگون و اسامی اشخاص و امکان مختلف اشاره دارد نویسنده می‌توانست برای کمک به درک بهتر مطالب مطرح شده خلاصه ای از آنچه روایت شده به خوانندگان در آغاز هر بخش ارائه کند.
7- دراین کتاب به ماجرای حمله مائوئیستها در قالب تشکل به اصطلاح «سربداران جنگل» به آمل در پنجم و ششم بهمن 1360 پرداخته نشده است که از این جهت نقص کتاب محسوب می‌شود زیرا جا داشت این ماجرا به دلیل اهمیت آن و پیوستگی با جریان شناسی مائوئیستها در ایران و عملکرد آنها در شرایط جنگی کشور پرداخته می‌شد.
پانوشت :
تاریخ جنگ سرد، آندره فونتن، ترجمه عبدالرضا هوشنگ نهاوندی، انتشارات نشر نو، چاپ اول، تهران 1366، جلد دوم، ص 3
برای آشنایی بیشتر با تاریخ جریانهای مائوئیستی در ایران نگاه کنید:
الف :کتابها
- «حلقه گمشده، سیروس نهاوندی» نوشته باقر مرتضوی، انتشارات فرروغ،کلن آلمان زمستان ۱۳۹۳
- سیاووشان: یادواره جان‌باختگان حزب رنجبران ایران/ باقر مرتضوی، کلن 1378
- جنبش دانشجویی کنفدراسیون جهانی محصلین و دانشجویان ایرانی ،نوشته حمید شوکت ، انتشارات نامک ، تهران 1391
- نگاهی ازدرون به جنبش چپ ایران:گفتگوحمید شوکت با خان بابا تهرانی (سال 1368)،ایرج کشکولی(1379) ، کوروش لاشایی(1381)، محسن رضوانی (1386)، چهار جلد، انتشارات اختران،
- خاطرات سیامک لطف اللهی از سازمان انقلابی تا انقلاب، انتشارات خجسته، چاپ اول، تهران 1394
- یادهایی از گذشته (خاطرات دکتر غلامحسین فروتن) نوشته علی دهباشی، انتشارات سخن، چاپ اول، تهران 1380
- ترور شاه، حادثه کاخ مرمر به روایت اسناد، مرکز بررسی اسناد تاریخی، تهران 1378
- رجال عصر پهلوی، پرویز نیکخواه به روایت اسناد ساواک، مرکز بررسی اسناد تاریخی، 1385
- چپ در ایران به روایت اسناد ساواک، کنفدراسیون دانشجویان ایرانی در اروپا، مرکز بررسی‌های اسناد تاریخی
- خاطرات نورالدین کیانوری، تدوین و ویرایش عبدالله شهبازی، انتشارات روزنامه اطلاعات، سال 1371
- کژراهه، خاطراتی از حزب توده، نوشته احسان طبری، انتشارات روزنامه اطلاعات، تهران 1367
- اسناد و دیدگاه ها (حزب توده ایران از آغاز پیدایی تا انقلاب بهمن )
- خاطرات ایرج اسکندری، مؤسسه مطالعات و پژوهشهای سياسی، تهران 1372
ب: مقالات
- «سیروس نهاوندی و سازمان آزادیبخش خلق‌های ایران» نوشته محمدحسین خسروپناه، فصلنامه نگاه نو، شماره 91، آذرماه 1390
- «سیروس نهاوندی، اسب تراوای ساواک» سایت پژواک ایران، همنشین بهار، قابل دسترسی در:
http://www.pezhvakeiran.com/maghaleh-94779.html
دراین مورد ازجمله نگاه کنید به ادعاهای پرویز ثابتی در کتاب «در دامگه حادثه»، بررسی علل و عوامل فروپاشی حکومت شاهنشاهی، انتشارات شرکت کتاب، سال 1390 و مصاحبه پرویز ثابتی با صدای آمریکا 22 بهمن 1390 قابل دسترسی در:
https://ir.voanews.com/a/parviz-sabeti-iv-siamak-iv-139155704/148016.html
- نگاهی از درون به جنبش چپ ایران: گفتگو حمید شوکت با ایرج کشکولی، نشر اختران، چاپ چهارم، تهران، 1379، صفحه 165
| این مطلب تاکنون 1426 بار نمایش داده شده است. |
|
|
|