حوزه و دانشگاه دو ركن بسيار مهم در انقلاب اسلامي ايران هستند كه جهت‌گيري علمي و عملي ايران بستگي به ميزان كارايي و عمكرد آنان دارد. حوزه و دانشگاه به منزله دو بالي هستند كه مي‌توانند ايران را در مسير تعالي و رشد مادي و معنوي حركت دهند. امروزه به دليل مواجهه با هجمه‌هاي غرب در شاخه‌هاي مختلف علمي ـ فرهنگي و سياسي بيش از پيش نيازمند وحدت ناگسستني حوزه‌هاي علميه و دانشگاه‌ها به عنوان مغز متفكر و قلب جامعه و بازوان فرهنگي و علمي كشور هستيم و بدون شك قدم مهم در راستاي اسلامي سازي علوم انساني در سايه چنين وحدتي محقق مي‌شود. هم چنان كه به فرموده مقام معظم رهبري: «وحدت حوزه و دانشگاه گمشده‌اي است كه بايد آن را بيابيم تا مجموعه نظام آموزشي و علمي ـ فرهنگي كشور به عنوان پيكر واحد در راستاي مصالح عاليه اسلامي قرار گيرد.»(1)
مفهوم وحدت حوزه و دانشگاه:
از وحدت حوزه و دانشگاه تعاريف متعددي شده است. به طور كلي مي توان گفت: «باید ميان حوزه و دانشگاه وحدتي فرا محيطي ايجاد شود. مهم اين است كه فرهنگ ديني حوزه در دانشگاه و فرهنگ جديد دانشگاه در حوزه باشد و انديشه‌هاي اين دو با هم مبادله شوند. منظور از وحدت حوزه و دانشگاه در اينجا اختلاط و امتزاج نيست، بلكه به معناي يك گونه عمل‌كردن و در يك مسير قرار گرفتن است»(2) «وحدت فيزيكي مطرح نيست، بلكه مهم، آن توليدات علمي است كه اين دو مركز مي‌توانند با هم همسو و هم‌جهت شدن منتشر و توليد كنند و بر اساس همان، جامعه اسلامي را پيش برده و در مديريت آن سهيم باشند»(3)
مقام معظم رهبري وحدت حوزه و دانشگاه را وحدت در هدف براي رسيدن به جامعه‌اي اسلامي تلقي مي‌كنند. ايشان مي فرمايند: «وحدت حوزه و دانشگاه، يعني وحدت در هدف، هدف اين است كه همه به سمت ايجاد يك جامعه اسلامي پيشرفته مستقل، جامعه امام، جامعه پيشاهنگ، جامعه الگو، ملت شاهد، ملتي كه مردم دنيا با نگاه به او جرات پيدا كنند تا فكر تحول را در ذهن خودشان بگذرانند و در عملشان پياده كنند، حركت نمايند.»(4) «وحدت حوزه و دانشگاه، معنايش اين نيست كه حتماً بايستى تخصصهاى حوزوى در دانشگاه و تخصصهاى دانشگاهى در حوزه دنبال بشود. نه، لزومى ندارد. اگر حوزه و دانشگاه به هم وصل و خوشبين باشند و به هم كمك بكنند و با يكديگر همكارى نمايند، دو شعبه از يك مؤسسه‌ علم و دين هستند. وحدت در اهداف كلّى؛ وحدت در كامل ساختن اين ملت و اين كشور و حركت با يكديگر و عبور در دو خطّ موازى، بدون اصطكاك با هم. يعنى هر دو، كار خودشان را بكنند؛ اما براى يك هدف و آن هدف، ساختن و كامل كردن ملت و كشور ايران است. اين‏طور بايد حركت كرد.»(5)
وحدت حوزه و دانشگاه در انديشه حضرت امام (ره)
امام خميني(ره) اهميت زيادي براي وحدت حوزه و دانشگاه قائل بودند. آنچه در ادامه اين مطلب مي‌آيد گوشه‌اي از سخنان ايشان در اين رابطه است:
«با وحدت اين دو قطب متفكر،كشور عزيز به رشد واقعي و ترقي و تعالي حقيقي مي‌رسد. علما و دانشمندان اين دو مركز لازم است كوشش كنند در پيوند دادن اين دو قشر عزيز. و بايد بدانند كه نه دانشگاهي بدون روحاني مي‌تواند به استقلال برسد و نه روحاني بدون دانشگاهي. عزيزان من! اگر اسلام را مي‌خواهيد و كشور را، به فرمان خداي متعال گوش فرا دهيد و اطاعت كنيد كه مي‌فرمايد: و اطيعواالله و رسوله و لا تنازعوا فتفشلوا و تذهب ريحكم اختلاف و نزاع، شما را به شكست مي‌كشد و قدرت را از شما سلب مي‌كند، و رنگ و بوي شما را در جوامع بشري مي‌برد. واعتصموا بحبل‌الله جميعا ولا تفرقوا. شما اين را بدانيد كه هدفي كه براي اينها هدف صحيح است روحانيت است و قشر دانشگاه و دانشجو. اينها الان وحشت دارند از اينكه دانشجو با روحاني مي‌روند، با هم مي‌خواهند مربوط بشوند و با هم ائتلاف كنند. اين يك وحشتي است الان از براي اينها. ائتلاف اين دو قشر يعني، ائتلاف همه ملت. اينها سالهاي طولاني زحمت كشيدند و اين دو قشر را از هم جدا كردند، نقشه بود، نه اينكه همين طور من باب اتفاق در دانشگاه، به روحاني فحش مي‌دادند و در محيط روحاني، به دانشگاهي. مسئله اتفاقي نبود، مسئله‌اي بود كه در گوشها خواندند. هي تمام رسانه‌ها كه به خدمت آنها بود، در مقابل روحانيون ايستاد و هي فحاشي كرد. شعرايشان آن شعرها را گفتند: تا آخوند در اين مملكت هست، اين مملكت درست نمي‌شود. مقصد اين بود كه اين دو تا طايفه از هم جدا بشوند، دانشجو پهلوي آخوند ننشيند. اينها را مقابل هم قرار دادند؛ براي اينكه مي‌ديدند كه اگر اينها با هم باشند، كارشان زار است. حالا هم از آن خيال، اينها منصرف نشدند. شما خيال نكنيد كه حالا عمال آنها منصرفند. الان هم مثل همان اوايل زمان رضاخان، شروع شده است به حمله كردن به روحاني، در هرجا هست. شما دو قشري هستيد كه اگر اصلاح بشويد، اصلاح مي‌شود ملتها. و اگر خداي نخواسته شما اصلاح نشويد، يا منزوي بشويد، مملكتتان و كساني كه مي‌توانند در مملكت كاري بكنند منزوي خواهند شد، و قدرتهايي كه منافع خودشان را از دست داده‌اند به ميدان مي‌آيند و يك حكومت وجيه‌المله مي‌آورند روي كار، و آن حكومت وجيه‌المله تمام چيزهاي ما را به باد فنا خواهد داد!»(6)
راهكارهاي كلي وحدت حوزه و دانشگاه:
راهكارهايي كه در زمينه وحدت حوزه ودانشگاه مطرح مي‌شوند معمولاً داراي نواقصي هستند. براي برطرف كردن اين نواقص انجام راهكار‌هاي زير حائز اهميت است:
- تدوين طرح جامع وحدت حوزه و دانشگاه:
چگونه مي‌توان به وحدت حوزه و دانشگاه دست يافت ولي از طرحي جامع برخوردار نبود. مقام معظم رهبري در اين زمينه معتقدند: «علومى را كه امروز حوزه‌هاى علميه مى‌خواهند فرا بگيرند، دانشگاهي‌ها به آنها تعليم بدهند. دين و معرفت دينى را هم كه دانشگاهي‌ها احتياج دارند، علماى حوزه به آنها تعليم بدهند. سرّ حضور نمايندگان روحانى در دانشگاهها، همين است. چه قدر خوب است كه اين ارتباطها، برنامه‌ريزى و سازماندهى بشود. اين، يكى از بهترين و طبيعيترين وحدتهاست.»(7) دكتر حسن رحيم پور ازغدي خاطر نشان مي كندكه طرح جامع ما، براي نيم قرن آينده حكومت و جامعه بايد معلوم باشد و سير علوم، تحقيقات، موضوعات و مطالعات حوزه و دانشگاه بايد بر اين اساس جهت پيدا كند. حوزه و دانشگاه متأسفانه با همه ظرفيت خود پاي كار نيامده اند. مي توان گفت كمتر از 15 يا 20درصد ظرفيت دانشگاه و حوزه در مسير حل مشكلات حكومت و جامعه فعال شده است.(8)
با بررسي مختصري به اين نتيجه مي رسيم كه با وجود فعاليت هاي پراكنده اي كه در اين زمينه صورت گرفته است شاهد طرح جامعي نبوده ايم.براي رسيدن به وحدت ما به جهت دهي خاصي نياز داريم كه فعاليت ها و همايش ها را در آن چهار چوب پي ريزي كنيم .فعاليت پراكنده ما را به جايي نخواهد رساند. تعداد مقالات و كتاب هايي كه در اين زمينه چاپ شده است كم است كه خود دليلي بر توجه ناكافي به اين مقوله است. دانشجويان آينده سازان اين مملكت خواهند بود، و دوري آن ها از اخلاق ديني فاجعه به بار خواهند آورد. وجود بمب هاي اتمي و سلاح هاي كشتار جمعي خود دليلي بر جدايي علم و اخلاق است.
- اصلاح سيستم آموزشي و جهت گيري به سوي سيستم كيفي محور در مسائل مذهبي:
نياز به وجود اساتيد مجرب ديني در دانشگاها ضروري است. دانشجو داراي ذهني كنجكاو است و انگیزه دانش‌اندوزي او را تشنه‌تر مي‌كند. مشتاقانه دوست دارد به افق‌هاي علم و دانش در تمام زمينه‌ها دست يابد. كتاب‌هايي كه براي دانشجويان (به وي‍‍ژه كتاب‌هاي مذهبي عمومي) نوشته مي‌شود از غناي خوبي برخوردار نيست. در دوران بعد از انقلاب چند نفر با سطح علمي استاد مطهري پرورش يافته است؟ كمبود استاد مجرب موجب فهم بد دين در دانشجو مي‌شود و اين زمينه ساز فقدان فهم مشترك بين روحانيون و دانشجويان و دور شدن اين دو قشر از هم مي‌شود. حجت‌الاسلام محمود عيسوي پيرامون بحث وحدت حوزه و دانشگاه معتقدند:«بزرگترين مانعي كه در اين زمينه وجود دارد، نبود فهم مشترك از دين در ميان حوزه و دانشگاه است و اگر بتوانيم اين فهم مشترك را در ميان آنها ايجاد كنيم تا حد زيادي راه‌ را هموار كرده‌ايم. در حوزه‌هاي علميه امكانات بسيار وسيعي وجود دارد و اگر مقام معظم رهبري هم گلايه‌اي دارند بيشتر به جهت قله‌اي است كه مي‌بينند كه دسترسي به آن قله زحمات زيادي دارد، اما تلاش‌ها و همت‌ها به آن اندازه نيست و يكي از علت‌هاي مهم آن هم اين است كه در محيط‌هاي دانشگاهي ما متاسفانه اين تلقي كه اسلام در همه حوزه‌هاي انديشه‌ بشري ديدگاه دارد و يا مي‌تواند داشته‌ باشند و بايد آن‌ها را استخراج كرد، ضعيف است. تربيت نكردن نيروهاي انساني متناسب مقوله وحدت حوزه و دانشگاه، يكي ديگر از موانعي است كه اين تلقي را در دانشگاه‌هاي ما دچار چالش و مشكل كرده است.(9)
اگر نتوانيم سيستم آموزشي خود را اصلاح كنيم و اساتيد مجرب مذهبي پرورش دهيم ضربه سختي به اسلام خواهيم زد و حتي با رويگرداني دانشجويان از مذهب نيز مواجهه خواهيم بود. اين مسئله مورد تاكيد امام(ره) هم بود كه اگر ما شكست بخوريم و نتوانيم پرچمي را كه برداشتيم، درست در قله‌اي كه بايد، مستقر كنيم چنان سيلي سختي به اسلام خواهند زد كه معلوم نيست تا چند قرن ديگر سر بردارد.(10)
- ايجاد فضاي دوستي و محبت بين حوزه و دانشگاه:
ميل و طبع انسان تشنه محبت و خوشرويي است و از مهمترين ملاك هاي دوستي،خوشرويي است. محبت و صفا و صميميت بين حوزه و دانشگاه، امكان تفرقه بين دو قشر را از بين مي‌برد و باعث مي‌شود دانشجويان فوج فوج به اسلام روي بياورند. مهمترين عاملي كه در جذب افراد به دين موثر است، اخلاق نبوي است.
مقام مظم رهبري در این رابطه مي‌فرمايند: «يكي از راه‌هاي ايجاد وحدت ميان حوزه و دانشگاه اين است كه فضاي دوستي و محبت را ميان اين دو مركز گسترش دهيم . لازم است طبقات محترم روحاني ودانشگاهي با هم احترام متقابل داشته باشند.»
- هوشياري در مقابل تفرقه افكني دشمنان:
يكي از راه‌هاي نفوذ و استعمار كشورمان در گذشته، جدايي بين حوزه و دانشگاه بوده است. امام خميني با اشاره به هوشياري در مقابل توطئه‌ها و نفاق‌افكني‌هاي دشمنان اشاره دارند: «واعتصموا بحبل‌الله جميعاً ولاتفرقوا. توصيه اينجانب آن است كه نسل حاضر و آينده، غفلت نكنند و دانشگاهيان و جوانان برومند عزيز، هر چه بيشتر با روحانيون و طلاب علوم اسلامي پيوند دوستي و تفاهم را محكم تر و استوارتر سازند و از نقشه ها و توطئه‌هاي دشمن غدار غافل نباشند و به مجرد اين كه فرد يا افرادي را ديدند كه با گفتار و رفتار خود در صدد است بذر نفاق بين آن‌ها افكند او را ارشاد و نصيحت نمايند و اگر تاثير نداشت از او رويگردان شوند و او را به انزوا كشانند و نگذارند توطئه ريشه دواند كه سر چشمه را به آساني مي‌توان گرفت.»(11) امام خميني(ره) در سخنراني 27 آذر 1359 به مناسبت سالگرد شهادت دكتر مفتح و روز وحدت حوزه و دانشگاه چنين فرمودند: «... اين دو مركز (حوزه ودانشگاه) بايد با هم باشند و بايد علم و عمل و تهذيب را، به منزله دو بالي بدانند كه با يكي نمي‌توان پريد. انشاءاللّه خداوند تبارك و تعالي اين قدمي كه وحدت بين دانشگاه و روحانيون است، اين قدم را مبارك كند و توجه به اين داشته باشيد كه حالا كه شما نزديك به هم داريد مي شويد، نقشه‌هايي كه براي جداكردن شما از هم هست بيشتر به كار مي افتد».(12)
اگر به تاريخ غرب نظري بيندازيم مي‌توان جدايي بين دين و علم در غرب را نيز نتيجه استعمار دانست.«‌وقتي روشنفكران غربي عليه منافع نامشروعي كه از جنايت‌هاي اقتصادي بورژوازي تازه به دوران رسيده پديد آمد، قيام كردند و كم كم توانستند جلوه‌های بارز ستم اقتصادي را از بين ببرند، سرمايه داران درصدد جستجوي راه هاي پنهان براي استثمار برآمدند و به اين ترتيب، استعمار نو شكل گرفت، و پديده جدايي علم و دين را در دامان خود پرورش داد.»(13)
مقام معظم رهبري در جايي ديگر اشاره دارند كه«وحدت حوزه ودانشگاه كه امام به عنوان يك شعار مطرح كردند اغلب از واقعيت تلخي در جامعه ما و يا همه جوامع اسلامي نشات مي‌گرفت كه آن واقعيت تلخ، ساخته و پرداخته مستقيم و حساب شده دست استعمار بود آن واقعيت اين بود كه وقتي استعمارگران، نقشه‌هاي فتوحات سياسي و اقتصادي و اجتماعي و فرهنگي خود را طرح كردند، به يك مانع عمده بر خورد كردند وآن‌، اعتقادات ديني ملت ها بود.»(14)
- توجه به مشكلات دانشجويان و طلاب:
يكي از مسائلي كه كمتر در وحدت حوزه و دانشگاه به آن اشاره مي‌شود برطرف كردن مشكلات دانشجويان و طلاب است. در جامعه ما ضعف يا تقويت عملكرد رژيم تاثير مستقيمي در كاهش يا افزايش رابطه دانشجويان با روحانيون دارد. دانشجويي كه با انواع مشكلات اقتصادي، رواني، علمي، سياسي، ازدواج و...رو به رو است چگونه مي‌تواند رابطه مستحكمي با روحانيون بر قرار كند. نمي‌خواهم ديدگاه ماركس را تاييد كنم ولي بدون شك افكار افراد غالبا تحت تاثير مسائل اقتصادي آن ها قرار دارد و تا زماني كه مشكلات اقتصادي دانشجويان وطلاب حل نشود، وحدت كامل حوزه و دانشگاه به تاخير خواهد افتاد.
- راه اندازي كرسي‌هاي هم‌انديشي در دانشگاه:
با ايجاد كرسي‌هاي هم انديشي در دانشگاه، مي‌توان كساني را كه با روحانيون روابط خوبي ندارند به اسلام جلب كرد. زيرا اسلام دين منطق و عقل است و قابليت بسيارزيادي در زدودن جهل از اذهان بشريت دارد. در اين زمينه شهيد مطهري مي‌فرمايند:«هركس بايد فكر و بيان و قلمش آزاد باشد وتنها در چنين صورتي است كه انقلاب اسلامي ما راه صحيح پيروزي را ادامه خواهد داد. اتفاقاً تجربه‌هاي گذشته نشان داده است كه هر وقت جامعه از يك نوع آزادي فكري - ولو از روي سوء نيت - برخوردار بوده است اين امر به ضرر اسلام تمام نشده، بلكه در نهايت به سود اسلام بوده است. اگر در جامعه ما، محيط آزاد برخورد آراء و عقايد به وجود بيايد بطوري كه صاحبان افكار مختلف بتوانند حرف‌هايشان را مطرح كنند وما هم در مقابل آراء ، نظريات خود را مطرح كنيم، تنها در چنين زمينه سالمي خواهد بود كه اسلام هر چه بيشتر رشد مي‌كند.»(15)
منابع:
1- گرداب (وابسته به مركز جرائم سازمان يافته)، گمشده اي به نام وحدت حوزه ودانشگاه، 28 آذر1390 درhttp://www.gerdab.ir/fa/news/
2- مركز بررسي اسناد تاريخي ، ياران امام به روايت اسناد (شهيد آيت‌الله دكتر محمد مفتح) ،1382،ص 40
3- ايسنا، وحدت حوزه ودانشگاه، 26 آذر1390 درhttp://isna.ir/isna/NewsView.aspx
4- مركز بررسي اسناد تاريخي، پيشين، همان صفحه
5 - بيانات مقام معظم رهبرى در ديدار دانشجويان، به‏مناسبت «روز وحدت حوزه و دانشگاه»، 24 آذر 1372، وحدت حوزه و دانشگاه از نگاه رهبر انقلاب ،7دي 1390 در www.mashreghnews.ir/fa/news
6 - رشيد غريبي اندبيلي، وحدت حوزه ودانشگاه در انديشه حضرت امام، 7 دي 1390، http://www.bultannews.com/fa/news
7 - مشرق نيوز، بيانات مقام معظم رهبرى در ديدار دانشجويان، به‏مناسبت «روز وحدت حوزه و دانشگاه» در 24 آذر 1372، وحدت حوزه و دانشگاه از نگاه رهبر انقلاب، 7 دي 1390 در www.mashreghnews.ir/fa/news
8 - مفاد، گفتاري ازحسن رحيم پور ازغدي، در باب وحدت حوزه ودانشگاه، 28 فروردين 1389، در http://www.mafad.ir/index.php
9 - ايسنا، وحدت حوزه ودانشگاه، 26 آذر1390 درhttp://isna.ir/isna/NewsView.aspx
10 - مفاد، گفتاري ازحسن رحيم پور ازغدي، در باب وحدت حوزه ودانشگاه، 28 فروردين 1389، در http://www.mafad.ir/index.php
11 - مركز بررسي اسناد تاريخي، همان، ص 38
12 - امام خميني(ره)، حوزه و دانشگاه به منزله دو بال، وحدت حوزه و دانشگاه، آذر 1383،
در http://www.hawzah.net/fa/magart.htm
13 - سليمان خاكبان، ماجراي جدايي حوزه و دانشگاه، تهران، پژوهشگاه فرهنگ و انديشه اسلامي، 1388، ص 136.
14 - مركز بررسي اسناد تاريخي، همان، ص 40
15 - مرتضي مطهري، پيرامون انقلاب اسلامي، بيست ويكم، تهران،1382، ص 63.

منبع:پایگاه اطلاع‌رسانی پژوهشگاه علوم و معارف دفاع مقدس

اردشیر زاهدی در دو چهره متفاوت

نقشه‌ای که نیمه‌کاره رها شد ...

‏‏ازهاری: مثل سگ از اعلیحضرت می‌ترسیم!

تورقی در پرونده حزب «ايران نوين»

وحدت حوزه و دانشگاه؛ چرا و چگونه؟

الگوهای رفتاری شهید مدرس در دوران نمایندگی مجلس

«کنفرانس تهران» و تحقیر پادشاه بی اختیار

تولد و توقیف «آیندگان»

روزی که رضاخان قسم دروغ خورد!

معرفی کتاب «روزشمار زندگی امام خمینی»