| رشوه قسطی! | وقتی دولت محمد ساعد مراغه‌ای در هنگام فترت پارلمانی در اسفند ۱۳۲۸ یعنی کمتر از دو سال پس از تاسیس رژیم صهیونیستی، این رژیم را به صورت «دو فاکتو» به رسمیت شناخت و در بیت المقدس سرکنسولگری دایر کرد، هرگز تصور نمی‌کرد که با این اقدام، مناسبات جهان عرب با ایران به یکباره تیره شود و حالت خصومت آمیزی به خود بگیرد.
اسرائیل شناسایی دوفاکتو خود را با پرداخت رشوه قابل توجهی به محمد ساعد نخست‌وزیر به دست آورد. مذاکرات را از جانب اسرائیل یک آمریکایی رهبری می‌کرد که نامش هیچگاه فاش نشد. او با موساد نیز همکاری داشت. او ضمناً یک تاجر ایرانی را می شناخت که با ساعد دوست و شریک بود. نخست وزیر ایران از طریق این شخص مطالبه مبلغ ۴۰۰ هزار دلار کرد تا موافقت هیئت وزیران را جلب و شاه را متقاعد سازد که شناسایی اسرائیل، خدمت به منافع ایران است. چون تعداد زیادی بازرگان یهودی ایرانی تبار در فلسطین وجود دارند که حفظ حقوقشان ضروری است. اما پرداخت مبلغ ۱۲ هزار دلار به عنوان قسط اول رشوه آنی بود. نخست‌وزیر در این که باید بین سیاست و مذهب تفکیک قائل شود با بعضی روحانی و نیز به مذاکره پرداخت. علی اصغر حکمت وزیر امور خارجه که با شناسایی اسرائیل مخالفت می‌کرد برکنار شد و به جای او دکتر علی اکبر سیاسی که شخصیتی دانشگاهی و غیر سیاسی بود منصوب گردید. سرانجام ساعد موضوع را با شاه در میان نهاد. شاه نیز اعلام کرد: «اگر نخست وزیر و وزیر امور خارجه موافق شناسایی اسرائیل هستند من نیز حرفی ندارم» بنابراین مبلغ ۴۰۰ هزار دلار پرداخت شد و شناسایی دوفاکتو اسرائیل در جلسه ۱۴ اسفند ۱۳۲۸ هیئت وزیران به تصویب رسید.(1) این اعلامیه به شرح زیربود:
«...پس از استقلال دولت اسرائیل و به رسمیت شناختن آن از طرف سازمان ملل متحد، دولت ایران برای حفظ منافع اتباع ایرانی در فلسطین که در نتیجه جنگ خسارات زیادی متحمل شده بودند، آقای عباس صیقل را به عنوان نماینده به فلسطین نظام داشت. پس از مذاکرات مفصلی که از طرف سازمان ملل و دولت آمریکا با ایران به عمل آمد برای اینکه دولت ایران بیشتر بتواند منافع اتباع خود را حفظ و اشکالاتی که در کار چند هزار ایرانی مقیم فلسطین پیدا شده مرتفع شود، سه ماه قبل آقای رضا صفی نیا را با سمت مامور مخصوص به فلسطین اعزام داشت. با این عمل دولت ایران دولت اسرائیل را بالفعل به رسمیت شناخت ولی برای اینکه این شناسایی به صورت رسمی درآید، طبق تصمیم هیئت دولت آقای انتظام نماینده دائمی دولت شاهنشاهی در سازمان ملل متحد به اطلاع نماینده دولت اسرائیل رساند که از این پس دولت ایران دولت اسرائیل را به صورت دو فاکتو به رسمیت شناخته است. تلگراف رسیده از آقای انتظام حاکیست که این دستور به موقع اجرا گذاشته شده است....»(2)
ساعد مراغه‌ای چند روز بعد از نخست وزیری برکنار شد و بلافاصله به عضویت مجلس سنا منصوب گردید. وی در جلسه ۳۰ اردیبهشت ۱۳2۹ مجلس سنا در توجیه عمل خود در به رسمیت شناختن اسرائیل اظهار داشت:
«....حفظ منافع ایرانیان‌مقیم فلسطین و لزوم مطالعه از نزدیک امور جاریه دولت جدیدالتاسیس اسرائیل ایجاب می‌کرد که دولت ماموری در این نقطه مهم و حساس خاورمیانه داشته باشد. به این جهت از یک سال قبل مأموری در آنجا تعیین و در ۵ ماه پیش هم یک مأمور مطلع و مجرب وزارت امور خارجه به فلسطین اعزام گردید که بیشتر در کارها مراقبت و مواظبت نماید. ولی انجام وظایف محوله برای مامور ایرانی بدون هیچ نوع رسمیت مصادف با مشکلاتی شده بود و لازم می آمد یا مأمور احضار و ایرانی‌ها را بدون سرپرست به حال خود واگذارد یا وضعیت مامور اعزامی را روشن نمود. در ضمن این بی تکلیفی، به دولت اطلاعاتی رسید که بعضی از دولتهای عربی با تماس مستقیم و محرمانه با اولیای دولت اسرائیل مقدمات برقراری روابط رسمی و صلح و سازش را مذاکره می نمایند و بعداً این خبر تایید شد که نمایندگان طرفین روی کشتی انگلیسی سازش نامه تنظیم و امضا نمودند. ولی نه از این سازش روی کشتی انگلیسی و نه از دعوت به کنفرانس قاهره که در ۱۲ مارس ۱۹۵۰ تشکیل شد، ممالک عرب لازم ندیدند دولت شاهنشاهی را مطلع نمایند. با ذکر این مقدمه نظر به اینکه دولت ایران در مسائل بین المللی همیشه سیاست مستقل دارد و شایسته برای دولت ایران نبوده و نیست که بعد از اتخاذ تصمیم درباره موضوعی از طرف دیگران بدون اینکه با دولت ایران تماس و مشورتی شده باشد تابع تصمیمات آنها بشود و این که دولت اسرائیل از طرف ۵۰ دولت عضو سازمان ملل به رسمیت شناخته شده و خود دولت اسرائیل عضویت سازمان را دارا می باشد، موضوع با توجه به گزارش‌های واصله از مأمورین سیاسی دولت شاهنشاهی در شب ۱۴ اسفندماه در هیئت دولت مطرح و به اتفاق آرا تصمیم اتخاذ گردید که به آقای انتظام نماینده دولت در سازمان ملل دستور داده شود که با تماس با نماینده دولت اسرائیل، شناسایی باالفعل دو فاکتور دولت اسرائیل را اعلام نماید که وضعیت اتباع ایران در فلسطین و و تکلیف مامور اعزامی در آن کشور معین و روشن شود....»(3)
بدین سان شناسایی دوفاکتو اسرائیل عملی شد و سرکنسولگری ایران در بیت‌المقدس مشغول به کار گردید. ولی ۱۵ ماه بعد در اوایل حکومت دکترمصدق اعتراضاتی از جانب نمایندگان مجلس به این امر صورت گرفت. در جلسه ۱۹ تیر ۱۳۳۱ باقر کاظمی وزیر امور خارجه در پاسخ سوال حاج آقا رضا رفیعی در مورد شناسایی اسرائیل اظهار داشت:
«.... دولت ایران تصمیم خودش را اجرا کرد و ژنرال کنسولگری را که در بیت‌المقدس دایر کرده بود منحل کرد و رسیدگی به کار آنجا را به عمان محول نمود. از این طرف هم دولت مصمم نیست راجع به شناسایی رسمی اسرائیل اقدام دیگری بکند و نماینده‌ای هم از اسرائیل در ایران قبول نکرده و نخواهد کرد....»(4)
این اقدام دولت دکتر مصدق بازتاب گسترده‌ای داشت و یکباره افکار عمومی جهان عرب را به نفع نهضت ملی ایران دگرگون ساخت. روزنامه‌های عربی مصدق را «زعیم شرق» نامیدند و عبدالرحمن اعزام پاشا دبیر کل اتحادیه عرب اظهار داشت کلیه دولتهای عربی روشی را که دولت ایران در روابط خود با اسرائیل در پیش گرفته است با نظر تحسین و تمجید نگاه می کنند....»(5)
اما مثل همیشه این اقدام ایران یک جانبه بود و دولتهای عرب به استثنای مصر تغییری در موضع بی‌تفاوت و خصمانه خود نسبت به ایران و نهضت ملی ندادند و حتی بعضی از آنها مانند عراق با دشمنان نهضت به همکاری پرداختند. در کنفرانس که در اردیبهشت ۱۳۳۲ از روسای ماموریت‌های سیاسی ایران در خاورمیانه با حضور دکتر حسین فاطمی وزیر امور خارجه در بغداد تشکیل شد، از مجموع مذاکراتی که به عمل آمد به خوبی بر می‌آمد که از ناحیه اعراب در آن روزهای سخت کوچکترین کمکی که برای ایران موثر باشد انتظار نمی‌رود.(6)
پی‌نوشت:
۱ - ویلیام شوکراس، آخرین سفر شاه، ترجمه عبدالرضا هوشنگ مهدوی، نشر البرز، تهران ۱۳۶۹، صفحه ۹۳
2 - روزنامه کیهان ۲۴ اسفند ۱۳۲۸
3 - نطق محمد ساعد در مجلس سنا، مذاکرات مجلس سنا، روزنامه رسمی کشور ۱۱ خرداد ۱۳2۹
4 - مذاکرات مجلس، روزنامه رسمی کشور، ۱۷ تیر ۱۳۳0
5 - روزنامه اطلاعات ۲۳ تیر ۱۳۳0
6 – مرتضی مشفق کاظمی، روزگار و اندیشه‌ها، انتشارات ابن سینا، جلد ۲، صفحه ۲۷۵
منبع:عبدالرضا هوشنگ مهدوی، سیاست خارجی ایران در دوران پهلوی، نشر پیکان، ۱۳۹۴، صفحه ۱۵4 تا ۱۵۷ | این مطلب تاکنون 1491 بار نمایش داده شده است. |
|
|
|