| اصرار انگلیس برای کتمان نقش خود در کودتای 28 مرداد | خودداری وزارت خارجه آمریکا در اسناد آمریکا درباره کودتای 28 مرداد به تازگی منتشر شده است. این اسناد 64 سال به صورت طبقه بندی شده محافظت می شدند، تا اینکه ماه گذشته دولت آمریکا و وزارت خارجه این کشور آنها را منتشر کردند...
وزارت امور خارجه امريكا بعد از ٦٤ سال ٣٧٥ سند تازه از كودتاي ٢٨ مرداد ١٣٣٢ و سرنگوني دولت محمد مصدق منتشر کرد. اين اسناد به وقايع سال‌هاي ۱۹٥٤- ۱۹۵١ ميلادي مي‌پردازد و حوادث قبل از كودتا، عمليات سرنگون كردن مصدق و نيز وقايع پس از آن را در بر مي‌گيرد. سندهاي منتشر شده شامل ۴ محور كلي «تلاش‌هاي ايالات متحده براي فهميدن مصدق از فوريه ۱۹۵۱ تا فوريه ۱۹۵۲»، «بحران سياسي جولاي ۱۹۵۲ ايران و تبعاتش»، «برنامه‌ريزي و اجراي عمليات آژاكس در اوت ۱۹۵۳» و «روزهاي پس از عمليات آژاكس از سپتامبر ۱۹۵۳ تا دسامبر ۱۹۵۴» هستند. در يكي از جنجالي‌ترين سندهاي اين مجموعه سازمان سيا به آيت‌الله كاشاني و نيروهاي مذهبي اتهام مخالفت با مصدق و طرفداري از موضع رژيم شاه را وارد كرده است.
وزارت خارجه امريكا سال گذشته و در دوران رياست‌جمهوري باراك اوباما و تصدي جان كري بر اين وزارتخانه - اجازه انتشار كتاب اسناد كودتاي ايران را نداده بود. وزارت امور خارجه امريكا در سال ۱۹۸۹ كتاب اسناد مربوط به روابط ايران و دولت دوايت آيزنهاور را منتشر كرد كه اسناد كودتا در آن گنجانده نشد. آن اقدام بحث‌برانگيز اعتراضات زيادي را در پي داشت. به همين علت در سال ۱۹۹۲ كنگره امريكا، وزارت امور خارجه را موظف كرد كه تاريخ ديپلماسي ايالات متحده را به طور «جامع، دقيق و قابل اعتماد» چاپ كند. وزارت امور خارجه همچنين پذيرفت كه نسخه تكميل شده روابط ايران و امريكا در دهه ۱۹۵۰ را چاپ كند كه سرانجام روز پنجشنبه (۱۵ ژوئن) منتشر شد. پيش از اين در سال ۲۰۱۳ سازمان اطلاعات مركزي ايالات متحده (سيا)، با خارج كردن اسنادي از طبقه‌بندي محرمانه به نقش خود در آن كودتا اعتراف كرده بود.
چند سند از اين مجموعه نشان مي‌دهد كه سى آى اى و دولت امريكا روحيه‌شان را پس از ٢٥ مرداد از دست داده بودند. در يكي از اسناد به صراحت آمده است كه بعد از شكست كودتا در ٢٥ مرداد هم سيا هم سفير امريكا معتقد بودند بايد عمليات عليه مصدق را متوقف كرد. در اين اسناد كه مربوط به مكاتبات محرمانه سفارت امريكا در تهران با وزارت امور خارجه اين كشور و سازمان جاسوسي سيا است، به وضوح از نقش مستقيم امريكا در مديريت اين كودتا و كنار زدن دولت منتخب دكتر مصدق پرده‌برداري شده است. همچنين در سند مربوط به ١٩ اوت ١٩٥٣، رابط سيا و سفير امريكا در تهران در يك تلگرام محرمانه با اشاره به در شُرف موفقيت بودن سرنگوني دولت مصدق، از دولت وقت امريكا مي‌خواهند پس از روي كار آمدن زاهدي (دولت كودتا) فورا ٥ ميليون دلار بودجه براي كمك به دولت او اختصاص دهد. همچنين در يكي ديگر از ٣٧٥ سند منتشرشده، سفير امريكا از محمدرضا پهلوي، شاه سابق ايران، مي‌خواهد در بيانيه‌اي از نظاميان و مردم بخواهد فرامين زاهدي را اجرا كنند.
در يكي از اسناد مربوط به ١٨ اگوست ١٩٥٣ آمده كه اگر شاه فرار نمي‌كرد، همان اول، دولت مصدق سرنگون مي‌شد. ترجمه متن اين سند را سايت انتخاب به اين صورت آورده است: دستورات جديد در ادامه مي‌آيد (دستوراتي كه بايد از سوي سفير بغداد در صورت ترك رم به مقصد بغداد از سوي شاه گرفته شود) بايد به شاه گفته شود كه سخناني در تشكر از ملت ايران براي قيام ناگهاني در حمايت از او بيان كند و همچنين بايد از مردم ايران بخواهد كه حمايت خود را ادامه دهند و قصد خود براي بازگشت به كشور را سريع‌تر اعلام كند. شاه بايد هر چه سريع‌تر خود را آماده بازگشت به ايران كند. ما توصيه كرديم كه در تهران جمعيت بسيار زيادي از حاميان شاه استقبال خوبي از او كنند. ما احساس مي‌كنيم خيلي مهم است كه شاه هر چه سريع‌تر به ايران بازگردد چراكه اوضاع همچنان مشخص نيست و حضور او مي‌تواند اوضاع را متفاوت كند. در صورتي‌كه شاه همچنان در بازگشت به ايران ترديد داشت، در محافل ديپلماتيك در واشنگتن بايد اين سخن را تكرار كنيد: آنچه او انجام داد كاملا با قانون ايران مطابقت داشت و همچنين در راستاي حفظ سنت و عمل ايراني بود.
اگر شاه در كشور باقي مي‌ماند و فرار نمي‌كرد و با حضورش از زاهدي حمايت مي‌كرد، تغيير دولت در همان وهله اول اتفاق مي‌افتاد. بخش اعظم اين ناكامي به خاطر اين حقيقت است كه شاه به طور ناگهاني كشور را ترك كرد و تنها چند برگه از خود به جا گذاشت كه محتواي آنها معنادار نيست. پس از شكست كودتاي ۲۵ مرداد، محمد رضا شاه، محور اصلي كودتاچيان سحرگاه ۲۵ مرداد، از كشور فرار مي‌كند. در تلگرافي كه «بري» سفير امريكا دربغداد به وزارت امورخارجه كشور متبوعش درباره ملاقات خود با شاه دربغداد به تاريخ ۲۶ مرداد، ارسال مي‌كند، از روحيه درهم شكسته شاه صحبت مي‌كند. شاه تا ايتاليا هم نقل مكان كرد در آنجا بود كه از خبر سقوط مصدق باخبر مي‌شود.
گفته می‌شود جان کری وزیر خارجه سابق آمریکا از مخالفین سرسخت انتشار اسناد وزارت خارجه کشورش در مورد دخالتهای آمریکا در کودتای 28 مرداد 1332 بوده است او در سالهای تصدی خود در وزارت خارجه مانع از انتشار این اسناد شده بود.
ملکم برن، که در «آرشیو امنیت ملی» دانشگاه جرج واشنگتن پروژه‌ای درباره روابط ایران و آمریکا در دست دارد، در «مجله پولیتیکو» (چهارشنبه، ۱۲ اکتبر ۲۰۱۶/ ۲۱ مهر ۱۳۹۵) یادداشتی منتشر کرده و به شدت به عدم دسترسی محققان به اسناد کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ اعتراض کرده و آن را نامعقول خوانده بود. عنوان یادداشت او این بود: «اکنون زمان آن است که تاریخ واقعی کودتای ۱۹۵۳ ایران آشکار شود: برخلاف آنچه دولت ایالات متحده ممکن است تصور کند، بسته نگه داشتن اسناد [کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲] مطمئناً به منافع آمریکا در منطقه [خاورمیانه] کمک نمی‌کند.»
ملکم برن نوشته بود: ۶۳ سال پیش سیا و سرویس اطلاعاتی بریتانیا به کودتایی دست زدند که نخست‌وزیر ایران را ساقط کرد و شاه را، که همکار غرب بود، به قدرت بازگردانید و حائل منطقه‌ای را در مقابل تجاوز احتمالی شوروی تقویت نمود... بیش از شش دهه از این کودتا می‌گذرد و پیامدهای آن هنوز بر روابط ایران و آمریکا سایه انداخته است. حیرت‌انگیز اینجاست که حتی آمریکائیان هنوز به تمامی اسناد تاریخی مشارکت آمریکا در این واقعه دسترسی ندارند.
به نوشته ملکم برن، جان کری وزیر خارجه، که اشتیاق واقعی به تعامل سریع با ایران از خود نشان داده است، تصمیم گرفته مجموعه مفصل اسناد رسمی داخلی دیپلماسی آمریکا در دوره کودتای ۱۹۵۳ ایران را آزاد نکند. تمایل به صیانت از توافق هسته‌ای ۲۰۱۵، که به سختی به دست آمده، کاملاً قابل درک است ولی این تصمیم جان کری مبتنی است بر تلقی نادرست از مخاطرات آزادسازی این مواد مهم تاریخی و نادیده گرفتن منافع بالقوه آن.
ملکم برن می‌افزاید: به نوشته وبسایت وزارت خارجه، در مجموعه ارزشمند «روابط خارجی ایالات متحده» (FRUS)، که «اسناد تاریخی رسمی» سیاست خارجی آمریکا به شمار می‌رود، جلد مربوط به کودتا در ایران منتشر نمی‌شود. وزارت خارجه در سال ۱۹۸۹ یک جلد سند درباره اوائل سالهای دهه ۱۹۵۰ منتشر کرد که در آن هرگونه ردپایی از تصمیم آمریکا و بریتانیا برای کودتا در ایران سانسور شده بود. محققان این کار را تقلب می‌دانستد و مصوبه کنگره تصریح داشت که مجموعه «اسناد روابط خارجی» باید «مشتمل بر اسناد جامع، دقیق و قابل‌اعتماد» باشد.
به نوشته ملکم برن، طی سالهای اخیر برای عدم انتشار اسناد کودتای ایران عذرهای متعدد بیان شده بود. برای این عدم انتشار، بهانه حفاظت از «منابع و روش‌ها» عنوان می‌شود. البته که صیانت از اشخاص قابل تقدیر است ولی در مورد حادثه‌ای که شرکت‌کنندگان اصلی در آن فوت کرده‌اند این بهانه نامفهوم است. «حفاظت از روش‌ها» نیز از لحاظ نظری کاملاً منطقی است ولی این ادعا نیاز به مداقه دارد. تاریخ ۲۰۰ صفحه‌ای کودتا متعلق به سیا، که در سال ۲۰۰۰ در نیویورک تایمز درز کرد، و دو تاریخ دیگر از سیا، که بخشی از آنها طبق قانون آزادی اطلاعات از طبقه‌بندی خارج شده، تقریباً تمامی روش‌های به کار رفته در کودتای ۱۹۵۳ را آشکار کرده است.
ملکم برن می‌افزاید: عذر دیگر وزارت خارجه در عدم ارائه اسناد کودتای ۱۹۵۳ ایران محترم شمردن درخواست دولت بریتانیا است که می‌خواهد سهم خود را در کودتا پنهان نگه دارد. ولی این مسئله نیز سال‌هاست آشکار شده. برای مثال، کِرمیت روزولت، که عملیات سیا در تهران را هدایت می‌کرد، در دهه ۱۹۷۰ خاطرات کامل خود را منتشر کرده و درباره نقش بریتانیا در کودتا به تفصیل گفته است، و نیز در تاریخ ۲۰۰ صفحه‌ای سیا [بولتن منسوب به دونالد ویلبر] جزئیات زیادی درباره نقش بریتانیا در طراحی و برنامه‌ریزی کودتا وجود دارد. منبع:برگرفته از چند سایت خبری | این مطلب تاکنون 2803 بار نمایش داده شده است. |
|
|
|