| اهمیت تمرکز اسناد | اسناد خارج از کشور هم شامل مراکز زیر است:
الف) سفارتخانه‌ها و کنسولگریها و دفاتر حفاظت منافع ایران و نمایندگیهای فرهنگی و هنری.
ب) مدارس ایرانیان خارج از کشور، بانکها و مؤسسات دیگری از این قبیل.
ج) اسناد پراکنده قابل خریداری که در نزد مجموعه‌داران و بازارها، به ویژه اسنادی که در حراجیها در معرض فروش گذارده می‌شود.
ترتیب ضبط و ربط اسناد مورد اشاره در بند «الف» و «ب» دو بخش داخل و خارج کشور، این است که: به استناد ماده 1 اساسنامه سازمان اسناد ملی، اصول تمامی اسنادی که در مراکز دولتی و وابسته به دولت جمع‌آوری شده است (به استثنای اسناد جاری)، تحول سازمان اسناد ملی گردد.
در مورد اسناد موجود در اماکن متبرکه، مانند آستان قدس رضوی(ع) و حضرت معصومه(ع) و حضرت عبدالعظیم(ع) و نیز مدارس دینیه مانند مدرسه عالی سپهسالار (شیهد مطهری)، مدرسه مروی و سایر اماکن در تهران و یا شهرستانها، با رعایت جهات شرعی و قانونی، به یکی از دو صورت زیر عمل گردد.
الف) این مراکز از اسناد موجود خود، بدلی به صورت عکس و میکروفیلم و غیره تهیه و به جای اسناد نگهداری کنند، و تمامی اصول اسناد را به سازمان ملی اسناد تحویل دهند و به نام آن مرکز نگهداری گردد.
ب) چنانچه متولیان و هیآت امنای این مراکز به هر دلیلی پیشنهاد فوق را نپذیرفتند، در صورتی که محل مناسب و نیروی متخصص لازم و وسایل فنی و بهداشتی برای حفظ و نگهداری اسناد داشته باشند، خود نگهداری کنند، با این شرط که سارمان اسناد در آفت‌زدایی و مرمت و نحوه حفظ و نگهداری و طرز استفاده از آنها، نظارت کامل داشته باشد. والاّ چنانچه نگهداری سند در این گونه مراکز، مواجه با از بین رفتن باشد، بند «الف» مذکور عمل گردد.
ضمن اشاره به مراکز اسنادی ـ چه در داخل و چه در خارج از کشور ـ به «اسناد قابل خریداری» اشاره گردید. بهتر است توضیحی مجمل در این زمینه آورده شود:
در خصوص اسناد داخل کشور ـ لازم است که سازمان اسناد ملی با درج آگهی در روزنامه‌های کثیرالانتشار، به اطلاع مردم برساند، که اسناد قدیمی را با قیمت عادلانه و کارشناسی شده خریدار است و نیز اطمینان داده شود که سازمان پس از اظهار نظر کارشناسان، مبلغ تعیین شده را فوراً پرداخت می‌کند.
گرچه سازمان اسناد ملی با همت مخلصانه برخی از کارشناسان و متصدیان دلسوز و زحمتکش، اقدامات مفید و ارزنده‌ای را انجام داده است، ولی این خدمات با تمام ارزشمند بودنش کافی نیست. سازمان اسناد تاکنون نسبت به خرید اسناد از طریق درج آگهی در روزنامه و به طور عام، متأسفانه کوتاهی کرده است و اکنون برای انجام این کار خیلی دیر شده است. ولی نباید دیرتر شود. با این که اینجانب چندین بار با رؤسای پیشین سازمان اسناد این پیشنهاد را در میان گذاردم، متأسفانه توجهی نشد. امید است رئیس محترم فعلی سازمان اسناد ملی کشور به این پیشنهاد مهم عنایت بفرمایند.
این پیشنهاد اگر دیرتر انجام شود، با دو خطر بزرگ مواجه خواهیم شد. اول آن که این قبیل اسناد یا در اثر بی‌توجهی خانواده‌ها از بین خواهد رفت. و یا با دست واسطه‌گران و دلالان از ایران خارج خواهد شد. کما اینکه تاکنون چنین شده است.
خطر دوم، آفتی که با دست «پاکت‌بازان» به اسناد این کشور وارد می‌شود. با این توضیح که پاکت‌بازان به حساب خود، برای پاکتهای خالی، نکاتی را ملاک ارزیابی و خرید و فروش قرار داده‌اند، بدون اینکه به سند داخل آن توجهی داشته باشند. مثلاً اگر پاکت مهر رفت و برگشت فلان شهر مبدأ و مقصد را داشته باشد و یا نوع تمبری که روی آن الصاق شده است، و یا علامات و نشانه‌های دیگری که روی پاکت باشد، قیمت‌گذاری کرده و خرید و فروش می‌کنند. در این زمینه هم بهتر است سازمان اسناد ملی به استناد قانون، جلو این کار خطرناک را بگیرد. خطر پاکت‌بازان کاملاً مشخص است و عمل آنان خیانتی است بزرگ که به اسناد کشور وارد شده است. علت این که این جانب، از این عمل پاکت‌بازان به عنوان «خیانت» یاد کرده‌ام، این است که اکثریت قریب به اتفاق نامه‌ها با جمله‌های «دوست عزیزم»، «تصدقت گردم»، «عالیجاها و رفعت مکانا» و از این قبیل (بدون ذکر نام) شروع می‌شود و نام مخاطب در پشت پاکت قید می‌شده است که با جدا شدن از نامه، مشخص نمی‌شود که نامه خطاب به چه کسی است.
جهت دوم این است که، همه می‌دانیم یک سند با امضا و مهر رسمیت و اعتبار پیدا می‌کند. و در بسیاری از این نامه‌ها مهر در ظهر پاکت آمده است. که باز نامه بدون پاکت را از ارزش می‌اندازد. به همین جهت است که تمامی مراجع رسمی به ویژه مراجع قضایی، اسناد فاقد مهر یا امضا را معتبر ندانسته و ترتیب اثر نمی‌دهند.
در زمینه اسناد خارج از کشور ـ همه می‌دانیم که اسناد زیادی مربوط به ایران در آرشیوهای دولتی کشورهای خارج و نیز در بازارها و حراجیها و همچنین نزد مجموعه‌داران موجود دارد که جمع‌آوری آنها به ترتیب زیر ضروری است:
از سوی سازمان میراث فرهنگی کشور، کارشناسانی به کشورهای خارج اعزام گردند. آن مقدار اسنادی که در آرشیوهای دولتی وجود دارد، شناسایی و سپس عکس و میکروفیلم تهیه کنند و همچنین اسنادی که در بازارها به ویژه حراجیها و نیز نزد مجموعه‌داران موجود است. خریداری کنند و چنانچه مجموعه‌داران حاضر به فروش نباشند، با پرداخت وجه، از آن اسناد، عکس و میکروفیلم تهیه کنند.
منبع: مجموعه مقالات «همایش اسناد و تاریخ معاصر»، آذر 1381، مرکز بررسی اسناد تاریخی، ج 2.
|
|
|