| قيام 19 دي | امام خميني با درك عميق مخصوص بخود دريافت كه ثمرة نهضتي كه برپا كرده است به بار نشسته است، لذا از فرصت بدست آمده كمال استفاده را نمود و با سخنان و پيامهاي خود مشعل انقلاب را فروزان‌تر كرد. استقبال مردم از امام بخاطر نفوذ سنتي مرجعيت و همچنين استقامت، سازش‌ناپذيري، تيزبيني و شجاعت وي بود. لذا در آن مدت كوتاه به عنوان رهبري بي‌بديل و بلامنازع درآمد كه مورد توافق همه گروهها قرار گرفت. رژيم شاه از اقبال مردم به امام خميني حيرت‌زده شد و دست به حركت نسنجيده‌اي زد تا به گمان خويش، امام را بي‌اعتبار نمايد و در ضمن از قدرت روحانيت ارزيابي مجددي بنمايد. از اينرو در 17 دي ماه 1356 (سالروز كشف حجاب) در روزنامه اطلاعات به چاپ مقاله‌اي مبادرت ورزيد كه هتاكي و بي‌احترامي را نسبت به امام به اوج رساند.
مردم قم به رهبري علما و طلاب حوزه، دست به اعتراض گسترده عليه رژيم زدند، در منازل مراجع، علما و مدرسان تجمع كرده و آنان نيز براي مردم سخنراني كردند و پاسخي درخور به حكومت دادند. راهپيمايان در روز دوم تظاهرات (19 دي) در حالي كه به آرامي تظاهرات مي‌كردند ناگهان مورد تهاجم نيروهاي رژيم قرار گرفتند كه اين زد و خورد تا ساعتها به طول انجاميد. بر اثر اين هجوم، دهها نفر شهيد و مجروح شدند و نقطه عطف ديگري در تاريخ انقلاب بوجود آمد.
قيام 19 دي 1356 در مقايسه با حماسه 15 خرداد 1342 از جنبه سازماندهي و پيامدها تفاوتهاي عمده‌اي داشت. امام با دميدن روح اعتماد به نفس و شجاعت در مردم، و تربيت نسلي از روحانيان كارآزموده و انقلابي نسلي جديد از مبارزان مجاهد بوجود آورده بود. قيام 15 خرداد، حركتي خودجوش و سازماندهي نشده بود و تظاهركنندگان هيچ برنامه‌اي جز اعتراض به دستگيري رهبرشان و اظهار مخالفت نداشتند. ولي قيام 19 دي به دليل سازماندهي و برنامه‌ريزي عده‌اي از شاگردان امام بود كه كوله‌باري از تجربة پانزده سالة مبارزه را به همراه داشتند. واقعه 15 خرداد 42 هرچند اعتراض علما و مراجع را به دنبال داشت اما آنها را همانند قيام 19 دي 56 متحد و متشكل و همگام نساخته بود. در حركت اخير، آنها نه تنها به صدور اعلاميه و ابراز انزجار از عملكرد رژيم و محكوم ساختن اقدامهاي ضد انساني آن پرداختند، بلكه به تداوم مخالفت و اعتراضها پاي فشردند. دليل عمدة اين نوع واكنش، رهبري امام خميني در مبارزه با رژيم شاه بود. شخصيت علمي، انعطاف‌ناپذيري، نظريه‌پردازي سياسي و استكبارستيزي امام، از او مرجع و رهبري قدرتمند ساخته بود كه روحانيت و مردم، همة آرمانهاي خود را يك‌جا در او مي‌ديدند.
آنچه در بررسي قيام 19 دي ماه حائز اهميت است خاستگاه و عناصر شركت‌كننده در آن قيام است. اولين گروه شركت‌كننده تعدادي از استادان و مدرسان حوزه علميه بودند كه درسها را به عنوان اعتراض تعطيل كردند، و دسته ديگر طلاب جوان مدارس مذهبي قم (مانند مدارس: حقاني، غديري، خان، حجتيه، رسالت و فيضيه) بودند كه با سازماندهي تظاهرات، آن را به يك اعتراض عمومي تبديل كردند. ميانگين سني (19 تا 20 سال) شهدا، مؤيد حضور فعال و پيشگام طلاب جوان در اين قيام بود. حركت اعتراض‌آميز اين دو گروه در روز 18 دي ماه با رفتن به منزل مراجع تقليد و علما بدون درگيري آغاز شد، اما با ورود ساير اقشار ملت در فرداي آن روز، تظاهرات از حالت اعتراض صنفي به مبارزه‌اي مردمي تبديل شد. از جمله گروهها و اقشار شركت‌كننده در قيام 19 دي، بازاريان و پيشه‌وران بودند كه در تأمين نيازهاي مالي انقلاب نقش بسزايي بر عهده داشتند. همچنين دانشجويان، دانش‌آموزان، زنان و كارگران نيز به صورت گسترده در راهپيمايي شركت كردند. پس مي‌توان قيام 19 دي را نمايش شركت همه جانبه اقشار مختلف مردم قم تلقي كرد. اين مهم در سخنراني علما به خوبي نمايان است.
به هر حال، قيام «19 دي» مشعل انقلاب را شعله‌ور ساخت و به يمن فرهنگ شيعي، «چهلم»ي بعد از «چهلم» ديگر پديد آورد؛ پديده‌اي كه در فاصله زماني آن (چهل)، مكان برگزاري آن (مساجد)، گويندگان آن (علما)، شركت‌كنندگان در آن (مؤمنان) و شعارها و حال و هواي آن، ديني بودن نهضت را جزء لايتجزاي آن ساخت.
قيام 19 دي ماه مردم مسلمان و انقلابي قم، نقطه عطف نهضت اسلامي مردم ايران بود كه در طول فراز و فرود خود هرگز از حركت بازنايستاد و در تداوم حركت خويش، بر دشمن يورش برد و قُلل پيروزي را يكي پس از ديگري فتح كرد.
روح‌الله حسينيان
منبع: حماسه 19 دي قم 1356، علي شيرخاني،
مركز اسناد انقلاب اسلامي، ص 15 تا 19.
|
|
|