40 سال از آغاز جنگ تحمیلی و ۳۲ سال از پایان آن می‌گذرد. طی این مدت آثار زیادی در ارتباط با دفاع مقدس و چرایی شروع و ادامه جنگ منتشر شده است ولی اغلب آنها جامعیت نداشته و هریک جنگ را از بعدی خاص مورد بررسی قرار داده‌اند. کتاب «تاریخ تحلیلی جنگ ایران و عراق» را باید از معدود آثاری به شمار آورد که تاریخچه جنگ را از سالها قبل از آن ریشه‌یابی و کالبدشکافی کرده و سیر جنگ را مرحله به مرحله، عملیات به عملیات و در بخش‌هایی روزبه‌روز تشریح کرده و این شیوه را تا پایان جنگ ادامه داده است.
در این کتاب که اولین اثر جامع و کامل در باره تاریخ جنگ تحمیلی است، تمام مباحث جنگ از بدو پیروزی انقلاب اسلامی به صورت موشکافانه مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. این کتاب دو جلدی دارای ده فصل به شرح زیر است:
فصل اول: اوضاع ایران و عراق پس از پیروزی انقلاب اسلامی تا آستانه جنگ تحمیلی
فصل دوم: آمادگی عراق برای جنگ
فصل سوم: جنگ گسترده
فصل چهارم: پیروزی‌های ایران
فصل پنجم: ادامه جنگ پس از فتح خرمشهر
فصل ششم: تحول در تدبیر نظامی
فصل هفتم: تغییرات اساسی در شیوه‌های اداره جنگ
فصل هشتم: تشدید و توسعه جنگ
فصل نهم: پایان جنگ
فصل دهم: نتایج و دستاوردها، درس ها و تجربیات جنگ
کتاب «تاریخ تحلیلی جنگ ایران و عراق» پس از تشریح زمینه‌های آغاز جنگ توسط صدام حسین، تمام فراز و نشیب‌ها و تحولات جنگ، عملیات‌های مهمی که جمهوری اسلامی ایران برای بیرون راندن ارتش متجاوز عراق از سرزمین های اشغالی با کمک نیروهای مسلح و مردم داوطلب انجام داده، بررسی و تحلیل کرده است.
عملیات‌های مهمی مثل شکست حصر آبادان، آزادسازی بستان، رسیدن به مرز فکه، فتح خرمشهر، عبور قوای ایران از اروند رود و بازگرداندن لبه تیز جنگ به سوی صدام و.... به طور مشروح در این کتاب بررسی شده‌اند. در این کتاب به جنگ شهرها، جنگ نفتکش‌ها، بکارگیری سلاح‌های شیمیایی توسط عراق، فتنه‌انگیزی‌های آمریکا علیه ایران در خلیج فارس، نقش و عملکرد سازمان مجاهدین خلق در جنگ و از جمله عملیات «فروغ جاویدان»، و عملیات تروریستی کور این سازمان در داخل کشور، عملکرد مخرب بنی‌صدر، حمایت‌های همه‌جانبه قدرتهای جهانی از عراق در جنگ، نقش رژیم‌های عرب منطقه در آتش جنگ، نقش سازمان ملل متحد، به تفصیل اشاره شده است. مسائل سیاسی جنگ از جمله چگونگی تصمیم گیری برای عبور از مرز پس از فتح خرمشهر و نیز قطعنامه‌های مختلف سازمان ملل به ویژه قطعنامه 598 مورد بررسی و تجزیه و تحلیل قرار گرفته‌اند و عملکرد دستگاه سیاست خارجی ایران در دوران جنگ نیز ارزیابی شده است.
در پایان هم به چگونگی روند خاتمه جنگ و نامه‌های انفعالی صدام به رئیس جمهوری اسلامی ایران پرداخته شده و عوامل موثر در پایان گرفتن جنگ 8 ساله بررسی شده‌اند. فصلی هم به درس‌ها و تجربیات حاصل از جنگ اختصاص یافته و دلایل پیروزی ها و ناکامی‌های قوای مسلح در جریان جنگ تحمیلی بیان شده است.
در هر فصل در قالب مطالب مطرح شده به بهره گیری فراوان رزمندگان اسلام از معارف قرآن مجید و سیره اهل بیت علیهم السلام و رهبری‌های موثر امام خمینی که موجب فداکاری‌های فراوان رزمندگان جبهه‌ها می‌شده نیز پرداخته شده است. کتاب دارای دقت‌های منحصر به فردی است که ناشی از حضور نویسنده در جبهه‌ها و نیز مذاکره با دست اندرکاران دفاع مقدس بوده است.
این کتاب کوشیده است با شیوه‌ای پژوهشی و محققانه و بی‌طرفانه و بدون توجه به فضای سیاسی امروز به این واقعه و رویداد بزرگ تاریخی بپردازد و حوادث آن را بازگو کند و تجزیه و تحلیل نماید. همچنین در این کتاب سعی شده نقاط قوت و ضعف طرفین جنگ بررسی شود و فقط از پیروزی‌ها و حماسه‌آفرینی‌های نیروهای خودی صحبت به میان نیاید، بلکه نقایص و شکست‌ها هم با شفافیت بیان شود تا به دلایل آنها توجه شود و تجارب آن در آینده مورد بهره‌برداری قرار گیرد. علاوه بر این تلاش شده تا نقش افراد آن گونه که در دوران جنگ بودند مورد بازخوانی قرار گیرد نه آنگونه که امروز خوشایند آنهاست. این کتاب در عین حال تلاش کرده با بیان سیر کلی همه وقایع و حوادث مهم جنگ، به منطق طرفین جنگ نیز بپردازد و راهبردهای آنها را برای غلبه بر دیگری مورد ارزیابی و سنجش قرار دهد تا خوانندگان محترم بتوانند درکی عمومی از ۸ سال جنگ عبرت‌آموز داشته باشند.
کتاب دو جلدی «تاریخ تحلیلی جنگ ایران و عراق» توسط دکتر حسین علایی عضو هیئت علمی دانشگاه امام حسین(ع) که خود از سرداران جنگ تحمیلی به شمار می‌رود به رشته تحریر درآمده و انتشارات «مرز و بوم» آن را در سال ۱۳۹۵ به چاپ رسانده و وارد بازار نشر کرده است. جلد اول این کتاب دارای 678 صفحه و جلد دوم دارای 600 صفحه می باشد.
امیر دریابان علی شمخانی دبیر شورای عالی امنیت ملی درباره این کتاب گفته: سه ویژگی، این اثر را از سایر کتاب‌های مربوط به جنگ متمایز کرده است:
1 - فرصت زمانی شخصی و ظرفیت علمی نویسنده.
2 - فرصت زمانی نویسنده در بهره برداری از تولیدات دیگران که در انتهای هر فصل با رعایت امانت ذکر شده است.
3 - تجربه میدانی نویسنده نه به عنوان ناظر بلکه به عنوان میدان‌دار و فرمانده.
دریادار شمخانی همچنین می‌نویسد: طبقه بندی مناسب رویدادها و عملیات‌های آفندی موفق و ناکام، و بیان واقعیات به شکل متوازن، اجتناب از حب و بغض‌های شخصی و سازمانی، نیم‌نگاهی موازی به فضای سیاسی و اقدامات پشتیبانی خارج از خطوط مقدم نبرد، نوشته‌ای در خور مطالعه و تدقیق و تصحیح و تکمیل فراهم کرده است که مطالعه آن را نه فقط به بخش‌های نظامی کشور که به همه کسانی که دل در گرو تاریخ انقلاب و مقطع بسیار مهم و تعیین‌کننده آن یعنی ۸ سال جنگ دارند توصیه می‌کنم.
کتاب «تاریخ تحلیلی جنگ ایران و عراق» برای استفاده اساتید درس «دفاع مقدس» در دانشگاه‌ها و برای دانشجویان قابل بهره برداری فراوان است.

محرم در عصر قاجار

ساعت ۱۳ و ۳۰ دقیقه روز ۳۱ شهریور ۱۳۵۹

روایتی از گرانی بی‌سابقه در دوران پهلوی دوم

مطامع انگلیس در پس قدرت سیاسی رضاخان

تاریخچه بیماری‌های ویروسی در ایران

گزارش «رجبعلی منصور» از اشغال ایران

«اتباع آلمان» فقط بهانه‌ای برای اشغال ایران بود

خاطره‌ای در باره رئيسعلي دلواري

اقتصاد عصر پهلوی در آینه مطبوعات آن زمان

معرفی کتاب
«تاریخ تحلیلی جنگ ایران و عراق»