| بازخوانی راهپیمایی اربعین 57 | محمود پورهادی
در واپسین روزهای عمر نظام شاهنشاهی، سه روز پس از آنکه محمدرضا پهلوی از ایران خارج شد، ۲۰ صفر ۱۳۹۹ (۲۹ دی ۱۳۵۷)، اربعین حضرت اباعبدالله الحسین(ع) از راه رسید. امام خمینی در پیامی که از نوفل لوشاتوی فرانسه فرستاده بودند، خطاب به مردم ایران گفتند:
«امسال اربعین امام امت درخلال اربعین‌های پیروان و شیعیان آن بزرگمرد اسلام واقع شده و گویی خون شهیدان ما امتداد خون شهیدان کربلاست و اربعین اخیر برادران ما بازتاب اربعین آن دلاوران می‌باشد... اربعین امسال استثنایی و نمونه است. راهپیمایی و تظاهرات پرشور در این اربعین وظیفه شرعی و ملی است.»(1)
به همین دلیل و با پیش بینی حضور گسترده مردم در راهپیمایی روز اربعین حسینی، شورای امنیت کشور در آستانۀ این روز به دعوت شاپور بختیار تشکیل جلسه داد. در این جلسه که با حضور اکثر مقامات نظامی و سیاسی کشور ترتیب یافت، بختیار استدلال کرد: «در وضعیت فعلی با توجه به احساسات مردم از راهپیمایی آنها نمی‌توان جلوگیری کرد.» بدین ترتیب پس از مذاکراتی، همگی با عدم مقابله با برگزاری راهپیمایی اربعین موافقت کردند.(2)
از طرف دیگر در این مقطع «ژنرال‌هایزر» آمریکایی نیز در تهران حضور و مأموریت داشت که از فروپاشی ارتش بعد از فرار محمدرضا پهلوی جلوگیری و آن را برای حمایت از دولت بختیار هماهنگ کند. وی در راستای این سیاست، یک روز قبل از اربعین یعنی در 28 دی ماه جلسه‌ای با فرماندهان ارتش تشکیل داد و به بررسی اوضاع کشور و پیامدهای راهپیمایی اربعین پرداخت.(3)
در این جلسه برخی از مقامات همچون سپهبد مقدم اعتقاد داشتند که دولت بختیار در روز اربعین سقوط خواهد کرد و حداقل دو میلیون نفر در تظاهرات شهر تهران شرکت می‌کنند. آنها در این جلسه از نقش ارتش برای کنترل اوضاع صحبت کردند. هایزر پیشنهاد کرد که همه سربازان از خیابانها جمع‌آوری شوند و حضور آنها فقط محدود به مناطق حساس نظامی و غیرنظامی باشد تا اگر اتفاقی رخ داد تأسیسات حیاتی حفظ شود. هایزر حتی به بختیار پیشنهاد کرد که مقررات تظاهرات را در مطبوعات، رادیو و تلویزیون اعلام کنند و به انقلابیون اخطار دهد که با هرگونه خشونتی به سختی برخورد خواهد شد. بختیار به توصیه‌ی وی عمل کرد و در یک سخنرانی تلویزیونی بر لزوم برخورد با هرگونه حرکتِ خارج از نظم در روز اربعین تأکید نمود.(4)
به هر حال مردم ایران با شنیدن پیام امام خمینی(ره) و تأکید صریح ایشان مبنی بر اینکه «راهپیمایی و تظاهرات پرشور در این اربعین وظیفه شرعی و ملی است»، یکپارچه در 29 دی 1357 به خیابانها آمدند و همچون تاسوعا و عاشورای حسینی اقدام به راهپیمایی گسترده‌ای علیه حکومت پهلوی در اکثر شهرهای ایران کردند. از بامداد این روز، تهران و سایر شهرهای ایران شاهد یکی از بزرگترین راهپیمایی‌های تاریخ ایران بود. در تهران بیش از دو میلیون نفر در راهپیمایی شرکت کردند. آنها در این مراسم عظیم به دولت بختیار رأی منفی دادند و خواستار سرنگونی حکومت پهلوی و دولت دست‌نشاندۀ بختیار، برقراری حکومت اسلامی و بازگشت امام(ره) به میهن شدند. به گزارش خبرگزاری‌ها، راهپیمایی اربعین از لحاظ جمعیت و نظم از راهپیمایی‌های تاسوعا و عاشورا به مراتب بیشتر و منظم‌تر و منسجم‌تر بود. سیل جمعیت حاضر در این روز به حدی بود که روزنامه کیهان در تیتر اول خود از این راهپیمایی با عنوان «عظیم‌ترین راهپیمایی مذهبی و سیاسی تاریخ» نام برد.(5) در این تظاهرات اثری از نیروی پلیس و ارتش در مسیر تظاهرکنندگان دیده نمی‌شد. شرکت کنندگان در راهپیمایی قطعنامه‌ای در 10 ماده انتشار دادند که طی آن بر لزوم غیر قانونی شناخته شدن سلطنت و خلع شاه، برقراری حکومت جمهوری اسلامی، تشکیل شورای انقلاب اسلامی، برکناری دولت بختیار، پیوستن قوای نظامی به ملت، تأکید بر روابط حسنه با همه ملتها، استعفای وکلای مجلسین و استعفای اعضای شورای سلطنت تأکید شده بود.(6)
مردم شهرستان‌ها و شهرها نیز به خیابانها آمدند و با عزاداری برای شهیدان کربلا خواهان بازگشت هرچه زودتر امام خمینی به وطن شدند و در شعارهایشان شورای سلطنت و دولت شاپور بختیار را محکوم کردند. آن روز گرچه عده زیادی از نظامیان وفادار به شاه هنوز در کشور بودند، اما با مردم درگیر نشدند و با کمترین تلفات، راهپیمایی‌های ۲۹ دی برگزار شد و آخرین امیدهای نظام شاهنشاهی را برای ادامه سلطنت با یأس روبه رو کرد. جملات زیر نمونه‌ای از شعارهای راهپیمایی روز اربعین 1357 است:
تا خون در رگ ماست، خمینی رهبر ماست
نظام شاهنشاهی عامل هر فساد است/ جمهوری اسلامی مظهر عدل و داد است
فرموده خمینی، برچیدن یزید است/ کابینۀ بختیار یک حیلۀ جدید است
ما پیرو قرآنیم، سلطنت نمی‌خواهیم
در طلوع آزادی، جای شهدا خالی
ما همه سرباز توایم خمینی، گوش به فرمان توایم خمینی(7)
تظاهرات روز اربعین به حدی عظیم بود که هایزر آن روز را «بدتر از روز فرار محمدرضا پهلوی از ایران» توصیف کرد. وی درباره عظمت تظاهرات روز 29 دی در خاطرات خود می‌نویسد:
«گزارش‌های رسیده حاکی از آن بود که راهپیمایی شتاب گرفته است. می‌توانستم خیابان‌های اطراف ستاد را ببینم که پر از جمعیت بود.»(8)
اربعین سال 57 تیر خلاص را بر پیکر رو به زوال رژیم پهلوی وارد کرد و تنها 22 روز بعد از این تظاهرات عظیم انقلاب اسلامی به پیروزی رسید. ارتشبد قره‌باغی در خاطراتش درباره پیامدهای تظاهرات اربعین 57 چنین نوشته است:
«این راهپیمایی نیز مانند تظاهرات روزهای تاسوعا و عاشورا برای مخالفین موفقیت بزرگی محسوب می‌شد و به علت وجود حکومت نظامی در کشور، دلیل دیگری بر ضعف و ناتوانی دولت و شکست مجدد نیروهای مسلح در برابر آنها منظور گردید.»(9)
امام خمینی راهپیمایی اربعین حسینی سال 57 را به مثابه یک رفراندوم عمومی در مورد تشکیل حکومت اسلامی قلمداد کردند.(10)
پی نوشت:
1 - صحیفه امام، ج 5 ص 477
2 - اعترافات ژنرال، خاطرات ارتشبد عباس قره‌باقی، 1365، ص 203
3 - مقاله «تأثیر راهپیمایی اربعین حسینی در پیروزی انقلاب اسلامی+اسناد» - خبرگزاری فارس
4 - مأموریت به تهران، تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی، صص 194-193
5 - روزنامه کیهان، شنبه، 30 دی 1357، ص 1
6 - محرم و انقلاب اسلامی، تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی، صص 285-284
7 - راهپیمایی‌های دوران انقلاب، از 13 شهریور 1357 تا 22 بهمن 1358، ص 24
8 - مأموریت به تهران، همان، ص 202
9 - عباس قره‌باغی، اعترافات ژنرال، تهران: نی، ص 206
10 - صحیفه امام، ج 5، ص 498 | این مطلب تاکنون 1989 بار نمایش داده شده است. |
|
|
|