| تاریخچه مسجد دانشگاه تهران | مسجد دانشگاه تهران از نخستین مساجد با طراحی مدرن در شهر تهران است که به وسیله عبدالعزیز فرمانفرماییان طراحی و در تاریخ ۲۲ مهر ۱۳۴۵ با حضور ایوب خان، رئیس‌جمهور پاکستان، افتتاح گردید.
معماری بنا ترکیبی از معماری سنتی ایرانی و معماری مدرن می باشد. مسجد دانشگاه تهران در فضایی به وسعت ۱۸۰۰ مترمربع ساخته شده که ۹۰۰ مترمربع به شبستان و ۹۰۰ مترمربع نیز به صحن مسجد اختصاص یافته است. زیر سازی بنا از سنگ و بتون مسلح و دارای گنبدی به شکل عدسی است که پایه‌های آن را ستون‌های مورب از بدنه اصلی ساختمان جدا کرده است. ستون‌ها و فلکه دور گنبد و شبکه‌های طبقه اول از کاشی معرق و توسط استادان کاشی‌ساز اصفهانی تراشیده و نصب شده است. کتیبه‌های شبستان نیز به همین شیوه از زمینه یک رنگ ساخته شده است. در کاشی کاری مسجد آیاتی از قرآن مجید به کار رفته است. این مسجد دارای دو مناره، هر یک به ارتفاع ۲۸/۴۰ متر می‌باشد که تمامی با سنگ تراورتن پوشیده شده و عبارت «الملک‌لله » روی آن‌ها نقش بسته است. در طراحی بنا بر اصالت هنری کاشی کاری عهد سلجوقیان که توسط هنرمندان و معماران ایرانی به وجود آمد و در زمان صفویه کامل شد تأکید شده است.
از رویدادهای مهم در تاریخ این مسجد می توان به تحصن روحانیون در آن در آخرین روزهای حیات حکومت پهلوی و همچنین حضور دانشجویان در درگیری‌های ۱۸ تیر ۱۳۷۸ اشاره کرد. این مسجد پس از تاسیس نهاد نمایندگی ولی فقیه در دانشگاهها، زیر نظر این نهاد اداره میشود
تاریخچه ساخت مسجد:
در تاریخ ۱۵ شهریور ۱۳۲۷ اعضای انجمن معارف اسلامی دانشجویان طی نامه ای رسمی از دانشگاه و اولیای امور تقاضا کرده‌اند که برای رعایت حال دانشجویان ، تصمیمی دربارة ساختمان یک مسجد آبرومند ، اتخاذ نمایند که دانشجویان بتوانند در آن‌جا به عبادت بپردازند. فراهم نمودن مقدمات ساخت مسجد تا تاریخ ۱۶ فروردین ۱۳۳۴ به تعویق افتاد اما طبق اظهارات دکتر اقبال- رئیس وقت دانشگاه – قرار شد که اولین کلنگ ساخت مسجد دانشگاه در روز اول اردیبهشت ماه سال ۱۳۳۴ به زمین بخورد.
در دی ماه سال ۱۳۳۶مسئولین ساخت مسجد اظهار داشتند: «مقدمات ساختمان مسجد دانشگاه فراهم گردیده و اولین کلنگ بنای مسجد مزبور با مراسم خاصی در اوایل اردیبهشت ماه به زمین زده خواهد شد. مخارج ساختمان مسجد دانشگاه ، ده میلیون ریال برآورد شده که از طرف دانشگاه تهران تأمین گردیده است. در ساختمان مسجد دانشگاه ، یک سالن بزرگ برای مراسم تحلیف و گذرانیدن پایان نامه‌های فارغ‌التحصیلان دانشکده‌های مختلف بنا میشود. نقشة ساختمان مسجد، نظیر مساجد بزرگ با در نظر گرفتن احتیاجات دانشگاه ، ترسیم شده و محل آن در محوطة مرکزی دانشگاه تعیین گردیده است. این مسجد دارای یک سردر عالی و مرتفع و در وسط دارای یک گنبد کاشی کاری و دو منار ة بلند خواهد بود و تز ئ ینات داخلی مسجد هم از روی نقشه های شرقی و غربی انجام خواهد گردید.»
ساختمان مسجد دانشگاه از هر جهت با سایر ساختمان‌ها فرق دارد. نقشة این مسجد طوری ساخته شده که تاکنون در ایران سابقه نداشته. قبلة این مسجد در ابتدا کج بود و مهندسین که نقشة ساختمان را تهیه کرده‌اند برای رفع این نقص از مسجد امام اصفهان تقلید کردند. به‌ترتیبی که کجی قبله، به‌هیچ‌وجه در ساختمان، مشاهده نمی‌شود. وسعت ساختمان مسجد دانشگاه ۲۲۰۰ مترمربع می‌باشد.
در تاریخ ۲۷ مهر ۱۳۳۹ مقاله ای در «اطلاعات جوانان» در اعتراض به تکمیل نشدن ساختمان مسجد دانشگاه به چاپ رسید. متن این مقاله به این شرح است:
«...چند سال پیش سروصدا بپا کردند و بوق و کرنا زدند که دانشگاه تهران هم، مثل سایر دانشگاه‌های بزرگ جهان می‌خواهد عبادتگاه و مسجد داشته‌باشد و بالاخره طیّ تشریفاتی، اولین کلنگ ساختمان مسجد دانشگاه را به زمین زدند. بعد از آن دومین کلنگ و سومین کلنگ هم زده‌شد و مسجد به‌سرعت جلو آمد. ساختمان آن هم واقعاً تماشایی بود. با این طرح و نقشة جالب و مواد و نحوة ساختمانی که انتخاب کرده‌بودند، ساختمان این مسجد اصلاً یک کار جالب بشمار می‌آمد. مدتی ساختمان پیشرفت کرد، بعد نیمه‌کاره ماند. دوباره دست به کار شدند، باز هم نیمه‌کاره ماند و بالاخره بعد از چند بار آغاز و اتمام، مسجد هم‌چنان نیمه‌کاره است و در حالی که چیزی از ساختمانش نمانده و اسکلت بتونی آن کاملاً به پایان رسیده‌است، آن را همین‌طور نیمه‌کاره گذاشته‌اند. این‌جا یک سؤال موجود است: آیا دانشگاه، مسجد می‌خواهد یا نه؟ خوب این اختراع ما نیست. تمام دانشگاه‌های بزرگ دنیا عبادتگاه دارند و در نقشة دانشگاه ما هم، از روز اول، مسجد منظور‌شده و باید ساختمان آن‌که نزدیک به اتمام است، کامل شود. چرا نمی‌گذارند مسجد دانشگاه ساخته شود؟ چه کسی مانع این‌کار است و ساختن این مسجد با عقاید چه کسی منافات دارد؟ ما به شایعاتی که در این‌باره ورد زبان‌ها است اشاره‌ای نمی‌کنیم، فقط بر اساس منطق و عقل سلیم می‌بینیم، در حالی که دانشگاه، در چندین نقطه و حتی دو قدم پایین‌تر از همین مسجد کارهای ساختمانی را که نشان‌دهندة وجود اعتبار ساختمانی است، شروع کرده‌است، نیمه‌کاره‌ماندن مسجد، به دلیل بی‌مزه و تکراری “نبودن اعتبار” نمی‌تواند باشد. وقتی اعتبار هم، موجود بود، چه چیزی مانع ساختن مسجد بود؟ و چه کسی از پیشرفت این‌کار جلوگیری می‌کند؟ فعلاً فقط اظهار امیدواری می‌کنیم ساختمان مسجد دانشگاه که به هردلیل، اعم از دلایل مالی، فنی، اعتباری و مذهبی نیمه‌تمام مانده‌است، به‌زودی تکمیل بشود...«
به علت رکود ایجاد شده در ساخت مسجد دانشگاه، در بهمن ماه سال ۱۳۳۹ در دانشکده های فنی، پزشکی و علوم برای دانشجویان نمازخانه موقت دائر شد. سرانجام در تاریخ ۲۲ مهر ماه سال ۱۳۴۵ مسجد دانشگاه تهران نیز افتتاح شد. در تاریخ ۱۵ دی ۱۳۴۵ نیز به دستور دکتر اقبال، رییس هیأت مدیره و مدیرعامل شرکت ملی نفت ایران، مبلغ ششصد هزار ریال از طرف شرکت ملی نفت ایران برای نصب یک چلچراغ بزرگ در مسجد دانشگاه در اختیار دانشگاه تهران گذاشته‌شد.
معرفی فضاهای مسجد:
- ورودی :مسجد دارای دو ورودی به حیاط اصلی و دو ورودی به حیاط فرعی است. این دو حیاط توسط یک ورودی با هم در ارتباطند .
- حیاط: مسجد دارای یک حیاط اصلی است که در حال حاضر در جهت شبستان و مسقف می باشد و از آن برای خواندن نماز نیز استفاده میشود، و نیز دارای یک حیاط فرعی است که مربوط به عملکرد های جانبی است.
- شبستان : مسجد دارای یک شبستان است که حدود یک سوم آن متعلق به خواهران بوده وبقیه به برادران تعلق دارد.
- فضای فرهنگی: مسجد دارای یک مجموعه اداری- فرهنگی است که شامل دو قسمت خواهران و برادران می باشد. ورودی قسمت خواهران در سمت شمال شرقی حیاط اصلی وورودی قسمت برادران در سمت جنوب غربی آن ودر کنار حیاط فرعی ودر ارتباط با آن می باشد
ویژگی های معماری مسجد:
این مسجد متعلق به دوران پهلوی است و علیرغم برخورداری از عناصری چون مناره و گنبد، سبک معماری آن ازنظر فرم، فضا و مصالح متفاوت با سبک سنتی است.
- منظر ونشانه شناسی شهری: مسجد به صورت تک بنا وبا دو مناره نسبتاًَ بلند استوانه ای و اختلاف مصالح با دیگر ساختمان های دانشگاه، کاملاًَ قابل تشخیص است.
- جهت گیری حجم به سمت قبله : حجم کلی مسجد نسبت به خیابان های ارتباطی دانشگاه تغییر جهت داده و در سمت قبله قرار گرفته است.
- هندسه وفضای شبستان: پلان شبستان مربع وبا جهت گیری فضایی یکسان می- باشد اما عواملی چون وورودیهای رو به قبله و تو رفتگی های ورودی اصلی، تأکید بر جهت قبله نموده اند.
- نحوه وجهت نور گیری: نورگیری شبستان یکی از طریق درب ورودی اصلی شبستان و دیگر از طریق پنجره های زیر گنبد تأمین میشود.
- مصالح و تزئینات خارجی: بدنه ها عموماًَ دارای پوشش سنگی دوتیشه ومناره ها دارای پوشش سنگ باد بر با کتیبه به خط بنایی هستند. ستون های حیاط بتنی بوده و بالای دیوار حیاط کتیبه کاشی کاری شده به خط ثلث دیده می شود.
- مصالح و تزئینات داخلی شبستان: دیوارها دارای پوشش سنگی، گنبد وسقف گچی وبه رنگ سفید، محراب کاشی کاری شده، با طرح گل وگیاه و خط، ستون ها گچی وستون های کاشی کاری با طرح های اسلیمی می باشد.
- پوشش شبستان: مسجد دارای یک گنبد در مرکز و سقف مسطح در اطراف گنبد می باشد. گنبد و ستون های مورب دارای سازه فلزی وسقف مسطح با ستون های مربوطه دارای اسکلت بتنی می باشد.منبع:پایگاه اطلاع رسانی نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه تهران | این مطلب تاکنون 3314 بار نمایش داده شده است. |
|
|
|