احمد ساجدي
سازمان سيا رسوائي‌هاي تاريخي فراواني را در تاريخچه فعاليت‌هاي خود مرتكب شده است. يكي از رسوائي‌هاي سازمان جاسوسي سيا بر ملا شدن طرح تونل زيرزميني برلن بوده است. در سال 1955 سازمان جاسوسي سيا براي آنكه بتواند مكالمات تلفني مركز مخابرات آلمان شرقي و همچنين مكالمات تلفني مقامات شوروي و ديگر دولت‌هاي بلوك شرق را با مقامات آلمان شرقي ضبط كند به كمك سازمان جاسوسي آلمان غربي تونلي به ارتفاع 2 متر و عرض يك متر با فاصله 2 متر از سطح زمين از نقطه‌اي در برلن غربي به طرف برلن شرقي حفر كرد. (برلن شهري است در آلمان شرقي كه خود به دو قسمت برلن شرقي و برلن غربي تقسيم مي‌شود. برلن شرقي متعلق به آلمان شرقي وبرلن غربي متعلق به ‌آلمان غربي بود و تلفنخانه مركزي آلمان شرقي نيز در برلن شرقي در نزديكي برلن غربي واقع شده بود).
اين تونل كه حدود يك كيلومتر طول داشت از منطقه‌اي تحت كنترل آمريكائيان در برلن غربي آغاز مي‌شد و پس از عبور از مرز دو شهر به مقر تلفنخانه آلمان شرقي در برلن شرقي ختم مي‌‌گرديد. در فاصله كمي از دهانه تونل نيز كارگران زيادي مشغول بناي چند ساختمان بودند و همين امر كافي بود تا مأموران مرزي آلمان شرقي به عمليات خاك‌برداري تونل مظنون نشوند.در داخل تونل، ترانسفورماتورهاي بسيار قوي، گيرنده‌هاي خودكار، دستگاه‌هاي تقويت كننده اصوات تلفني، همراه با دستگاه‌هاي تهويه و تصفيه هوا به طرز ماهرانه‌اي كارگذاري شده بود. اين سوي تونل در برلن غربي بيش از 400 دستگاه ضبط صوت با سيستم تقويت كننده صدا قرار داشت و در آن سوي تونل تمام اين تأسيسات به شكلي غير قابل رؤيت توسط يك رشته سيم به كابل اصلي تلفنخانه وصل شده بود. حفر اين تونل 3 ماه به طول انجاميد و در حدود يكسال مقامات ‌آمريكايي از اين تونل استفاده مي‌كردند تا مكالمات تلفني و مذاكرات محرمانه ميان افسران روسي و افسران و مقامات آلمان شرقي را ثبت وضبط نمايند. آمريكائيان همچنين در اين فاصله زماني بخوبي موفق شده بودند مذاكرات تلفني مسكو با مقامات آ‌لمان شرقي پيرامون مسائل گوناگون سياسي، نظامي، اقتصادي و ... را به دست آوردند، ميليونها لغت و كلمه با دقت و نظم ثبت و مرتب مي‌شد و ترجمه مي‌گشت و براي استفاده از آنها تلاش لازم به عمل مي‌آمد.
اما در سال 1956 ماجراي تونل به وسيله يك نفر جاسوس انگليسي كه از آلمان غربي به آلمان شرقي پناهنده شد، فاش گرديد و رسوائي جديدي براي آمريكا به وجود آورد.
افسران روسي به محض آنكه از اين جريان با خبر شدند به شكافتن دهانه پرداختند و متعاقباً تونل استخباري آمريكائيها در برابرشان عيان و آشكار شد. شوروي پس از كشف اين شيوه جاسوسي يادداشت اعتراض آميز شديداللحني عليه دولت آمريكا انتشار داد و مطبوعات ‌آلمان شرقي نيز به حمايت از شوروي برخاستند و اين روش جاسوسي را نوعي مداخله در امور داخلي آلمان شرقي اعلام كردند.
مقامات رسمي شوروي سپس از خبرنگاران غربي، توريستها و مردم آلمان شرقي براي بازديد از تونل دعوت بعمل آوردند و راهنماياني را نيز تعيين كردند تا خصوصيات فني شبكه استخباري را براي بازديد كنندگان تشريح كند. در ظرف 2 ماه چهل هزار نفر از اين تونل بازديد كردند.
نكته جالب اين واقعه ماجراي باريدن اولين برف زمستاني سال 1955 بود. جاسوسان آمريكائي هنگام زمستان دستگاه‌هاي گرم كننده در سراسر تونل نصب كرده بودند و اين امر باعث شده بود بر روي سطح زمين كليه برفها به عرض يك متر و درست در مسير تونل آب شود. مأموران مرزي برلن شرقي مشاهده كردند اولين برف زمستاني در يك مسير مشخص و مارپيچ سطح زمين و در دو سوي مرز ذوب مي‌شود اما قبل از آنكه مأمورين بيشتر به اين موضوع ظنين شوند يكي از آمريكائيان اين وضع را ديد و آن را به جاسوسان گزارش داد. جاسوسان نيز ناگزير شدند عليرغم سرما و يخبندان شديد يك سيتسم خنك كننده در هواي زمستاني در داخل تونل برقرار سازند! و به جاسوسي خود در چنين شرايط دشوار ادامه دهند. اين طرح موفق بود و از آن پس بتدريج برف تمامي سطح زمين حتي در مسير تونل را نيز سفيد پوش كرد.

منبع:سازمانهاي جاسوسي دنيا، احمد ساجدي، انتشارات محراب قلم

اسناد و تاريخ شفاهي معاصر ايران

نگاهي به مجموعه تاريخي فرهنگي سعد‌آباد

امنيه

كتك خوردن اولين سفير آمريكا از نگهبانان حرمسراي ناصرالدين‌شاه

بهائيت، اسرائيل وحكومت پهلوي

آشنايي با رجال عصر پهلوي:
«ارتشبد غلامعلي اويسي»

رسوائي تونل برلن

تأملي بر ماموريت مخفي هايزر در تهران