پس از بازگشت شاه از سفر تيرماه 1343 به آمريكا لايحه كاپيتولاسيون در مجلس سنا به تصويب رسيد . نحوه تصويب اين لايحه بسيار مفتضح بود . در زمان تعطيلات تابستاني مجلسين ايران در سوم مرداد 1343 ، مجلس سنا جلسه فوق العاده اي تشكيل داد تا به بررسي چند لايحه فوريتي بپردازد . اين جلسه از صبح تا نيمه شب ادامه يافت . بعد از طرح لوايح مختلف ، مقارن نيمه شب لايحه كاپيتولاسيون مطرح شد و حسنعلي منصور تحت فشار آمريكا تقاضاي فوريت براي تصويب لايحه نمود . سپس شريف امامي رئيس سنا نيز به كمك منصور آمد و لايحه را «بسيار مختصر و ساده» خواند و گفت «همين امشب تمامش مي‌كنيم» پس از آن ميرفندرسكي معاون وقت وزارت امور خارجه براي توجيه نمايندگان سنا گفت «اعطاي اين مصونيت ضرري براي دولت شاهنشاهي ندارد و فقط نوعي معافيت مالياتي است كه از حقوق آنان ماليات گرفته نشود يا براي مسكن و تغذيه معافيت داشته باشند ، كه مهم نيست . به علاوه اين معافيت چيزي نيست كه تنها ما قائل شده باشيم . دولتهاي ديگر هم چنين كرده‌اند . دولت تركيه هم كرده ، دولت يونان هم كرده . اين مستلزم همكاري است كه ما با آمريكائيها داريم ... »
لايحه كاپيتولاسيون در شرايطي در سنا تصويب شد كه از شصت نماينده مجلس سنا، تنها 23 نفر شركت ‌كردند و بقيه سرگرم تعطيلات تابستاني خود بودند . لايحه ساعت 12 شب، موقعي كه نمايندگان خسته و خواب‌آلودند و از قبل هم از اين لايحه خبر نداشتند و در فضاي بسيار نامناسبي، به تصويب رسيد.
مجلس شوراي ملي نيز به هنگام تصويب لايحه كاپيتولاسيون وضعي بهتر از سنا نداشت . مجلس روز سه شنبه 21 مهر 1343 بررسي كاپيتولاسيون را با عنوان « لايحه اجازه استفاده مستشاران نظامي آمريكا در ايران را از مصونيتها و معافيتهاي كنوانسيون وين » آغاز نمود و حسنعلي منصور و ميرفندرسكي دفاع از اين لايحه را برعهده گرفتند . اين جلسه ساعت 8 صبح آغاز شد و تا ساعت 5 بعد از ظهر به كار خود ادامه داد و حتي براي صرف ناهار نيز تعطيل نگرديد زيرا مقامات دولتي فكر مي‌كردند اگر جلسه حتي براي يك ساعت متوقف شود ممكن است عده اي از نمايندگان از مجلس خارج شوند و جلسه از رسميت بيفتد زيرا در آن روز 52 نفر از 188 نماينده مجلس غايب بودند كه غيبت اكثر غايبين نيز غير موجه بود . عبدالله رياضي رئيس وقت مجلس شوراي ملي نيز پنج روز قبل از طرح لايحه در جلسه علني ، به بهانه معالجه عازم آمريكا شده بود . از اين رو رياست جلسه را دكتر حسن خطيبي برعهده داشت . منصور در آغاز جلسه سخناني در باره اقدامات هشت ماهه دولت خود ايراد نمود سپس لايحه مصونيت را تقديم نمود كه بحث هاي موافق و مخالف از ساعت 30/10 صبح تا ساعت 5 بعد از ظهر ادامه يافت و البته بيشتر سخنرانان مخالف بودند . سپس منصور به اظهارات هريك پاسخ داد و سرانجام پس از چندين ساعت بحث و بررسي ، راي گيري مخفي انجام شد و در نهايت لايحه مزبور با 74 راي موافق و 61 راي مخالف تصويب گرديد . بدين گونه لايحه ننگين كاپيتولاسيون يا «سند بردگي ملت ايران» در مجلس شوراي ملي نيز با آراء ضعيف نمايندگان تصويب شد.

منابع :
- سقوط ، موسسه مطالعات و پژوهشهاي سياسي ، ج 2 ، ص 235 تا 237
- كاپيتولاسيون (نشست تخصصي) ، موسسه مطالعات و پژوهشهاي سياسي ، ص 14

جهان معاصر متاثر از هنر امام خميني

بي آبرويي خاندان پهلوي در مطبوعات آمريكا

وبا ، آنفولانزا و قحطي هديه انگليسي‌ها به مردم ايران در جنگ اول جهاني

نگاهي به آراء نمايندگان سنا و مجلس شورا هنگام تصويب كاپيتولاسيون

اسماعيل رائين و افشاء فراماسون‌ها

از زندان قزل قلعه تا ميدان تره بار

گزارش دبير سفارت آمريكا از ايران عصر رضاخان

حزب رستاخیز، انجمن فرصت طلبان

عدل انوشيروان از نگاه شاه قاجار

نقد كتاب
«نامه های دکتر قاسم غنی»