| 70 سال درشكه راني در تهران |  رشد تهران به عنوان يك شهر يكصدهزار نفري در سال 1890 ميلادي ضرورت ايجاد شكلي از حمل و نقل عمومي را پيش كشيد؛ سرويس حمل و نقلي كه سبب براه افتادن يك خط درشكه راني از شرق تا غرب تهران گرديد . درشكه‌هاي يك اسبه در چهار نقطه تهران مي ايستادند : ميدان توپخانه ، سبزه ميدان ، اطراف سفارت انگليس و ميدان سرچشمه . اين درشكه‌ها براي مسافرت و يا براي ساعتي كرايه مي‌شدند . در زمستان نرخ آن به قرار زير بود : براي مسافرتي كه فراتر از محدوده شهر نبود يك قران و پنج شاهي ؛ براي يك ساعت دو قران و ده شاهي در محدوده شهر و يا سه قران در خارج از محدوده شهر؛ نرخ سفر به شميران چهار قران بود . درشكه‌هاي تك اسبه در محلات عمومي از بامداد تا سه ساعت پس از شامگاه مي‌ايستادند . آنهايي كه براي زمانهاي پس از ساعات مقرر درشكه لازم داشتند مي‌توانستند از دواير شركت درشكه راني در خيابان اميريه درشكه مخصوص كرايه كنند . شهر تهران برخلاف اكثر شهرهاي بزرگ دنيا داراي ماشين‌هاي برقي نبود .
سند زير كه از جانب يك مقام بازرگاني سفارت انگليس در تهران به وزارتخانه متبوعش در لندن مخابره شده ، تاريخچه شكل گيري شركت درشكه راني در تهران را نشان مي‌دهد :
گزينش 13 . حمل و نقل با درشكه در تهران ، 1891 م .
از ديالوي به ريبوت ، 15 دسامبر 1891 م. Ae مكاتبات بازرگاني ، تهران
در گزارش شماره 24 خود به تاريخ 25 ژوئن 1890 م. به آنجناب اطلاع دادم كه دولت ايران به يكي از اتباع خود به نام آقاي ميرزا جوادخان امتيازي براي ايجاد شركت درشكه راني واگذار كرده است . صاحب امتياز حق انتقال امتياز خود به ديگري را ندارد . ولي حق دارد شركتي براي بهره‌برداري از آن راه بيندازد . ميرزا جوادخان كه يكي از كارمندان عالي‌رتبه وزارت امور خارجه است پس از چندين گردهمايي شركتي را ايجاد كرد كه خود رياست آن را دارد و اعضايش به ترتيب زير مي باشد : دنيس مدير راه آهن (شاه عبدالعظيم) ، لماي سردسته موزيسين‌هاي شاه ، مرينس كه داراي امتياز ايجاد يك موسسه كبريت سازي است ، معين‌الملك پسر وزير امور خارجه ، جعفر قلي خان ، اردل باشي ، و مصباح الملك از وزارت امور خارجه .
ميرزا جوادخان به محض اينكه سرمايه مورد نياز آماده شد نامه اي به برادرش در غازان نوشت و از او خواست كه حدود 30 دستگاه درشكه فراهم كند كه در ماه نوامبر وارد تهران شوند . در پنجم همين ماه اين سرويس همراه با اسب و يراق افتتاح شد . تا اينجا چنين مي‌نمايد كه اين سرويس به نحو احسن كار مي‌كند و احتياجات مردم را برطرف مي‌سازد . 23 تا از اين درشكه ها در اطراف شهر تهران به راه افتادند و 7 تاي ديگر به عنوان موارد اضطراري براي تقاضاهاي بزرگ به كار مي رود. هنوز اتوبوسي به راه نيفتاده و فكر نمي‌كنم كه اين سرويس راه بيفتد چراكه تراموا رقابت شديدي از خود نشان مي‌دهد ...
از بعد از ظهر روز 28 فروردين 1341 ماموران اداره راهنمايي و رانندگي تهران اقدام به جمع آوري درشكه‌ها ، گاري‌هاي اسبي و چرخ‌هاي دستي در تهران كردند و به اين ترتيب به كار وسايل نقليه كند رو كه در محلات جنوبي تهران هنوز مشغول حمل و نقل بار و مسافر بودند ، پايان دادند . مقامات راهنمايي و رانندگي اعلام داشتند در چند ماه گذشته تعداد درشكه‌ها و گاري‌هاي تهران افزايش يافته و در خيابانهاي جنوبي بيش از هشتصد درشكه به كار مشغول هستند و چون در جنوب تهران به علت تمركز جمعيت و عدم ممانعت ماموران بازار مناسبي براي درشكه ها ايجاد شده بود ، اغلب اين درشكه ها از شهرستانها به تهران انتقال يافته و كثرت آنها موجب بند آمدن راهها و اختلال عبور و مرور شده بود . ماموران تا اواخر شب در محلات جنوبي تهران شامل قلعه مرغي ، امام زاده حسن ، قلعه مرغي ، جواديه ، چهار راه عباسي ، پل امام زاده معصوم ، مهرآباد ، نازي آباد ، ميدان شوش ، ميدان غار و كليه نقاطي كه درشكه ها كار مي‌كردن اقدام به جمع‌آوري آنها كرده و بيش از 300 دستگاه درشكه ، 200 دستگاه گاري و 150 چرخ دستي را متوقف ساختند . درشكه ها و گاري‌هايي كه جمع آوري شده بود به دستور مامورين به رديف در خيابانها به طرف جاده آرامگاه حركت كرده و در آنجا در قرارگاهي آنها را متوقف كردند . مامورين سپس اسبها را از درشكه ها جدا كرده به صاحبانش تحويل دادند ولي درشكه چي ها بعضا به نشانه اعتراض از تحويل گرفتن اسبها خودداري مي‌كردند و مي‌گفتند حال كه درشكه ما را مي‌گيريد اسب را هم خودتان نگاه داريد . درشكه چي ها عموما نسبت به تعطيل شدن كار و كسب خود معترض بودند . در نتيجه دولت موافقت كرد كه درشكه داران تنها در حومه تهران به فعاليت بپردازند . از مرداد سال 1343 به بعد تنها درشكه‌هايي اجازه فعاليت در حومه تهران را يافتند كه داراي معاينه فني درشكه و بهداشت و سلامت كامل اسبها بوده و سورچي هاي آنها از پاكيزگي و نظافت كامل برخوردار باشند . زماني كه اقدام به جمع آوري درشكه هاي تهران‌كردند درسطح شهر 800 درشكه موجود بود كه به طور رسمي و با شماره اداره راهنمايي و رانندگي كار مي‌كردند .
منبع:تاريخ اقتصادي ايران در عصر قاجار ، چارلز عيسوي ، ترجمه : يعقوب آژند ، نشر گستره ، 1362 ، ص 312 و 313 و روزنامه اطلاعات : 29/1/1341 و 4/5/1343
| این مطلب تاکنون 4215 بار نمایش داده شده است. |
|
|
|