ماهنامه الکترونيکي دوران شماره 108   آبان ماه 1393
 

 
 

 
 
   شماره 108   آبان ماه 1393


 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

تعداد نمايش: 3454 بارکاپیتولاسیون ؛ سکوت رجال و احزاب سیاسی
حاج قاسم تبریزی پژوهشگر : احزاب و رجال سياسي در قضيه كاپيتولاسيون سکوت كردند. چه احزاب چپ، چه احزاب راست و يا ملي. هيچكدام اقدامي نكردند. جالب اين كه برخي از اينها خود را مدافع ملّت و منافع ملّي مي‌دانستند، ولي در اين قضيه سكوت ناشايستي كردند كه متأسفانه بعدها هم به هيچ وجه علل سكوتشان بيان نشد. تنها شخصيت و تنها جرياني كه در برابر اين قضيه ايستاد، امام بود.


تعداد نمايش: 3697 بارنظام اطلاعاتی در ایران قدیم
از نخستين سالهاي حضور اسلام در ايران اداره ای به نام «شرطه» كه رياست آن را «صاحب‌الشرطه» مي‌ناميدند شكل گرفت و در كنار آن اداره ديگري تحت عنوان «حسبيه» و به رياست «محتسب» تأسيس شد. اين دو سازمان علاوه بر حفظ امنيت و برقراري نظم در جامعه، عهده‌دار وظيفه اطلاعاتي و خبررساني بودند و ارتباط مركز با حكمرانان در نقاط مختلف عمدتاً از طريق اين دو اداره تأمين مي‌شد. طي سالهاي بعد، حيطه وظيفه و عمل اطلاعاتي و خبررساني اين دو سازمان گسترش يافت و اداره ديوان جديدتر «بريد» به رياست «صاحب‌البريد» بيش از پيش به تسهيل امور اطلاعاتي ـ امنيتي و خبررساني كمك كرد.


تعداد نمايش: 4544 بارنقش مرموز انگلیسی ها در ماجرای ترور شاه
شاه فرياد مي‌زد ضارب را نكشيد ، اما ابتدا افراد ناشناس و سپس نظاميان او را گلوله‌باران مي‌كنند تا هرگونه احتمال فاش شدن اسرار پشت پردة اين ترور از بين برود. در جرايد نوشته شد ناصر فخرآرايي با چهار گلوله از پاي درآمده، در حاليكه از كالبد شكافي دانشگاه مشخص شد كه در بدن فخرآرايي جاي 11 گلوله ديده شده است... ترور شاه مقدمه يك كودتاي تمام عيار بود كه مي‌بايست در صورت كشته شدن شاه انجام پذيرد و يك ديكتاتوري نظامي به رياست رزم‌آرا سركار بيايد تا مواضع متزلزل شدة انگلستان را در ايران كاملاً تحكيم نمايد و....


تعداد نمايش: 3744 باركژراهه، سند ارزشمند تاريخ معاصر ايران
طبری : ماركسيست‌هاي ايراني با قبول يك ايدئولوژي الحادي و نفي اصالت شرقي و اسلامي، راه بيگانگي از جامعه ايران را در پيش گرفتند . برنامه عمل آنها، در راه بهبود جامعه ايران نبود، عمل آنها تبعيت از سياست دولت شوروي بود. در جنبش گيلان، مبارزه آنها عليه ميرزاكوچك‌خان بود. در جريان رسيدن رضاخان به سلطنت، مبارزه آنها عليه شهيد مدرس بود. در جريان دسايس امريكا و انگليس براي غارت نفت ايران مبارزه آنها تلاش براي بدست آوردن امتياز نفت شمال براي شوروي بود. بعدها تلاش آنها خدمت به تجزيه‌طلبان آذربايجان و كردستان و سپس در دوران قیام مردم ايران، عليه ملي كردن نفت بود.


تعداد نمايش: 3529 بارمرگ راجی
پرویز راجی، فرزند دکتر عبدالحسین راجی سیاستمدار و جراح نامدار و آخرین سفیر ایران در انگلیس در خلال سال‌های 1355 تا 1357 که در واقع آخرین سفیر شاه در لندن محسوب می‎شد، در سوم فرودین 1393 در سن 78 سالگی درگذشت. راجی پس از پیروزی انقلاب اسلامی در انگلیس ماندگار شد. وی که متولد 1315 در تهران است دوره دبیرستان را در آمریکا و دوره لیسانس را در رشته اقتصاد در دانشگاه کمبریج انگلیس تحصیل کرده بود. او پس از فارغ التحصیلی در سال 1339 به استخدام شرکت ملی نفت (جایی که امیرعباس هویدا آن زمان در آن حضور داشت) درآمد و همین آشنایی همکاری نزدیک این دو را در آینده رقم زد.


تعداد نمايش: 3319 بارنقبی به نهضت آزادی
مطلبي كه مي‌خوانيد بخشی از خاطرات آقاي سید علی اکبر محتشمي‌پوروزیر کشور وقت است كه در ماهنامه فرهنگي تاريخي يادآور، سال اول، شماره اول، خرداد ماه 1387 صفحه 46 تا 47 درج شده است. در اين خاطرات ماهيت نهضت آزادي به ويژه دكتر ابراهیم يزدي به خوبي نمايانده شده است.


تعداد نمايش: 3382 بارظهور و سقوط کابینه سه ماهه سید ضیاء ....
سیدضیاء چون برق آمد و چون باد رفت. روز سوم اسفند 1299 با مشت آهنین آمد، از یکسو تلاش کرد خود را مدافع افراد فرودست جامعه معرفی کند و دل توده ها را برباید و از سوی دیگر باعث و بانی اصلی بحران کشور یعنی بریتانیا را تبرئه سازد، اما روز چهارم خرداد ماه 1300 بعد از 93 روز حکومت لرزان، در میان موجی از ابراز انزجار مردم، پس از برکناری به خارج کشور رفت و تا حدود 22 سال بعد که مأموریتی دیگر از سوی انگلیسیها به او محول شد، در خارج ماند.


تعداد نمايش: 3502 بارشاه : سقوط سلطنت ، تقدير الهي بود
محمد رضا پهلوی خطاب به فرزندش : «... با هر کس شوخی می کنی با خدا شوخی نکن ... ببین سرنوشت را ... تمام انقلاب و سقوط سلطنت و اتفاقات پس از آن ، همه تقدير الهي است ...» این در حالی است که شاه در زمان قدرت خود بارها علیه خداوند و مذهب شوخی می کرد ...


تعداد نمايش: 3301 باربقایی سیاستمداری غیر قابل پیش بینی
مظفر بقائي که از طرفداران پر و پا قرص سلطنت بود با باندهاي سياه و تبهكاران حرفه اي همکاری داشت. برخي گروه هاي تبهكار از بازوهاي اجراي منويات او بودند. از قبل از ملي شدن نفت تا مدت هاي مديد بعد از آن، بقائي از باندهاي سياه برای رسيدن به اهداف خود استفاده مي کرد. اين پدیده از او چهره اي غير قابل اعتماد ساخت. فعاليتهاي بدون برنامه بقایی، حتي مانع از ارتقاي موقعيت دانشگاهي اش گرديد. او با همان درجه دانشياري كه استخدام شده بود بازنشسته شد بدون اينكه حتي يك مقاله علمي نوشته باشد.


تعداد نمايش: 3607 بارنقد كتاب
«پشت ديوارهاي بلند»

خاطرات خانم آريانپور جدا از اغراقها و بزرگ‌نمايي‌هايي كه براي توجيه عملكرد خود، در مورد نيروهاي سرنگون كننده ديكتاتوری وابسته پهلوی ترسيم كرده است مي‌تواند مفيد باشد هرچند اگر ايشان خاطرات خود را از دوران محشور بودن با دربار بيان مي‌داشت مي‌توانست منبع مناسبي در اختيار تاريخ‌پژوهان بگذارد.


افتراق آزادیخواهی در ایران و اروپا

برای درک عظمت و اهمیت نقش علمای دین در قرون اخیر ٬ بدواً نیازمند درک اهمّ تفاوت هایی هستیم که در نهضت های آزادی خواهی اروپا و ایران وجود داشت.
نهضت قانون خواهی و مبارزه با استبداد در غرب الزاماً سکولار بود؛ چرا که کلیسا مشروعیت استبداد را امضا می کرد و پشتوانه سلطنت ها و حکومت های خودکامه بود. مشروطه ، جمهوری ، قانون و جامعه مدنی زمانی توانست در اروپا تحقق یابد که دینِ تحریف شده حامی استبداد رنگ باخت و از زندگی سیاسی جامعه حذف شد؛ و نهایتاً رویه دنیاگریزانه و کاملاً انتزاعی آن ٬ در قالب آزادی ادیان یا آزادی وجدان در عین تأکید بر جدایی نهاد کلیسا از نهاد حکومت مورد تأیید قرار گرفت.
قانون خواهی و مبارزه با استبداد در ایران ابتدائاً و لزوماً سکولار نبود؛ چرا که وجه غالب روایتِ شیعه از اسلام ٬ از یک سو پشتوانه تاریخی حکومت امام علی (ع) و قیام عاشورا را با خود داشت و از سوی دیگر تفسیر ”اولی الامر“ نزد شیعیان ٬ با آنچه اهل تسنّن می گفتند و باور داشتند ٬ در تعارض بود. دین و مذهب شایع نه تنها جوهر استبداد را توجیه نمی کرد بلکه به نصوص و روایاتی اتّکا داشت که بر حقوق مردم و نفی قدرت مطلق ظَلَمه تأکید می نمود. از این روست که می بینیم روند آزادی خواهی در ایران به کتاب و سنّت متکی می شود و در وجود رهبران مذهبی تبلور می یابد.
انسداد باب بهره وری از دین محرّف مسیحیت که از پاسخگویی به نیازهای فطری انسان ها در عرصه اجتماع و سیاست ناتوان بود ٬ موجب شد تا در غرب ٬ برای دفاع از آزادی و قانون ٬ خردورزی مستقل از اندیشه دینی رونق گیرد و لیبرالیسم و دموکراسی ٬ بر بنیاد عرفی گرایی یا سکولاریسم قرار گیرد. در ایران باب بهره وری از دین نه تنها مسدود نبود که حتی مؤثرترین راه ورود به میدان بود؛ کلیات شعارها و مستندات آن ٬ از میان متون منصوص (قرآن و حدیث) و سیره و تاریخ صدر اسلام به خصوص زندگی معصومین(ع) استخراج می شد و به علوم انسانی نیازی نبود؛ بنابراین استفاده از ابزار و مفاهیم غیردینی ٬ برای آزادی خواهی و قانون گرایی ٬ با اقبال عمومی مواجه نگردید. و از مشروطه بدین سو سخن گفتن در مقوله های یاد شده ٬ بیرون از حوزه دین و مذهب همواره مناقشه ایجاد کرده است.
از سیدجمال تا مشروطه و حتی تا سه دهه پس از آن ٬ موضوعاتی که انطباق آنها با مذهب ممکن به نظر می رسید و با جوهر دین مانعة الجمع نبود ٬ تنها صورتی از دموکراسی در قالب نفی استبداد و تلاش در نهادینه کردن قانون بود.
جنبش تنباکو و تداوم آن در روند نهضت مشروطیت ٬ نقطه عطف رویکرد نوین و نهادین تشیع به سیاست در قالب مبارزات ضد استعماری و ضد استبدادی بود؛ و در این رویکرد ٬ حرکت و اندیشه سیدجمال از جایگاه ویژه ای برخوردار است.
سید جمال الدین اسدآبادی را بحق می توان از مؤسسین حرکت جدید مبارزه با استعمار در میان مسلمین دانست. در میان اندیشه گران مشرق زمین سید جمال الدین از معدود کسانی است که نفوذ کلامش از جبل الطّارق تا جاوه گسترده شد و به اعتقاد برخی از محققان تاریخ معاصر در آن عصر او تنها مرد آسیا بود که به نشر فکر مبارزه دسته جمعی مشرقیان استعمار شده علیه مغربیان استعمارگر پرداخت؛ وجهه بین المللی سید جمال در میان اندیشه گران خاورزمین کم نظیر بود .
منبع : سازمان مجاهدین خلق ، |پیدایی تا فرجام ، موسسه مطالعات و پژوهشهای سیاسی ، ج اول ، فصل اول ، عدالتخواهی تا دیکتاتوری ، ص 22 و 23

 
     استفاده از مطالب با ذکر منبع مجاز مي باشد.                                                                                                    Design: Niknami.ir