ماهنامه الکترونيکي دوران شماره 3 خردادماه 1385

بازنگري قيام 15 خرداد
در تاريخچه زندگي سراسر حماسه و مبارزه امام خميني عليه رژيم پهلوي و حاميان امريكايي و صهيونيستي آن، نهضت 15 خرداد 1342 يك نقطه عطف محسوب مي‌شود، به طوري كه انقلاب اسلامي ايران را تداوم نهضت 15 خرداد مي‌دانند. قيام 15 خرداد، مبارزه‌اي بود كه سه عنصر اسلام، امام خميني و مردم، پايه‌ها و عوامل اصلي تشكيل آن بودند. اين مقاله به تشريح زمينه‌ها، جزئيات و نتايج قيام اسلامي 15 خرداد پرداخته است.

سازمان مجاهدين خلق؛ پيدايي تا فرجام
در جلد اول اين كتاب زمينه‌ها و حوادث منجر به تأسيس سازمان، اهداف مؤسسين سازمان و عملكرد اين تشكل سياسي مورد بررسي قرار گرفته، جلد دوم به بررسي بحرانهاي داخلي سازمان، تغيير مشي و ايدئولوژي، تصفيه‌هاي درون گروهي، انشعاب و عملكرد تروريستي اين سازمان پس از پيروزي انقلاب پرداخته و در جلد سوم اين مجموعه، عمدتاً عملكرد سازمان در همكاري با صدام و آمريكا پس از فرار از ايران وسير افول و فروپاشي آن بررسي شده است.

گفتگو با يك پژوهشگر حوزه تاريخ معاصر - آقاي قاسم تبريزي
نيمه خرداد 42، روزي بود كه در آن فرهنگي سيال و پويا، دوباره جان گرفت و احيا شد. فرهنگ خون دادن براي هدف، فرهنگ ثارالله و از همان روز بود كه عالم اسلام دوباره شهادت را به خاطر آورد. نيمه خرداد آن سال با سوگ سالار شهيدان مقارن شده بود و اين تقارن مباركي بود كه 15 سال بعد به برگ و بار نشست.سالياني است كه از آن روز مي‌گذرد، و امروز و هر روز، اگر باز هم به واكاوي آن ماجراي عظيم بنشينيم، كم است و هر بار تازه‌هايي بر ما آشكار خواهد شد كه پيش از اين تاريك و مغفول مانده بود.از اين رو به سراغ آقاي قاسم تبريزي، عضو شوراي پژوهشي مؤسسه مطالعات و پژوهشهاي سياسي و عضو شوراي فصلنامه مطالعات تاريخي رفتيم تا 15 خرداد را از زبان او كه خود نيز در زمره مبارزان عليه رژيم طاغوت بوده، بشنويم.

چمران محرك شيعيان لبنان و شهيد سرافراز اسلام
يك ربع قرن از شهادت شهيد سرافراز اسلام دكتر مصطفي چمران مي‌گذرد كسي كه در سراسر عمر خود لحظه‌اي از مجاهدت و از جان‌گذشتگي دست نكشيد و سرانجام جان خود را در راه دفاع از كيان اسلام و ميهن اسلامي در طبق اخلاص نهاد و در مصاف با دشمن متجاوز، شجاعانه و سبك‌بال حق را لبيك گفت...

اسرائيل در ايران
برقراري ارتباط بين اسرائيل و دستگاه سلطنت پهلوي و گسترش همكاريهاي سياسي، اقتصادي، فرهنگي، اطلاعاتي و نظامي اين دو رژيم، بخش جذاب و عمده حضور و فعاليت صهيونيست‌ها در ايران است كه در جاي خود به طور جداگانه نيازمند مطالعه و بررسي است. در اسفندماه سال 1328 ش، يعني حدود يك سال و اندي پس از اعلام تأسيس اسرائيل، دولت شاهنشاهي ايران، اين رژيم را به صورت «دو فاكتو» به رسميت شناخت.

درباره يك دروغ
گفت و گو با حجت‌الاسلام سيدهادي خسروشاهي
پس از قيام 15 خرداد، مقامات كشوري و امنيتي حكومت شاه‌، همچنين رسانه‌هاي دولتي كمك‌هاي خارجي را يكي از عوامل بروز اين رويداد عنوان كردند و در پي تبليغ فراوان اين موضوع‌، خبر از فردي دادند كه حامل مبالغي براي كمك‌رساني به اين حركت بود و در فرودگاه تهران دستگير شد. اشاعه اين گزارشها نتوانست در اصالت مردمي حركت 15 خرداد خللي وارد آورد، اما موضوعي شد كه پس از پيروزي انقلاب اسلامي محل پژوهش برخي محققان قرار گيرد. تنها پژوهش مستقلي كه در اين باره منتشر شده كتاب «حقيقة علاقة عبدالناصر و الثورة الاسلامية في ايران‌» نوشته آقاي سيدهادي خسروشاهي است‌.

برگي از تاريخ
فرقه‌سازي، ميراث سياسي انگليس در كشورهاي اسلامي
فرقه سازي و جلوه دادن آن به عنوان جنبش‌هاي اجتماعي‌، يكي از حربه‌هاي كاري بود كه انگلستان در دوران تسلط خود بر بخش عظيمي از جغرافياي جهان‌، براي تقويت سلطة خود، از آن بهره برد. اين حركت در مناطق مختلف داراي اشكال گوناگون بود و به فراخور شرايط محيطي و آداب و رسوم و سنن مردم بومي اجرا مي‌شد. از آن نمونه است‌: شيخيگري‌، وهابي‌گري و ....

رجال شناسي عصر پهلوي
علي‌اكبر مولوي
درخصوص عملكرد ساواك از تأسيس تا انحلال (1335 ـ 22 بهمن 1357) سخن‌ها بسيار است و اسناد، غيرقابل شمارش‌. در خاطرات شخصيت‌ها گاه يك فصل و گاهي بخش قابل ملاحظه‌اي در مطالب و اسناد مربوط به اين موضوع وجود دارد. حتي در مواردي‌، مظالم‌، فجايع و جنايات ساواك، كليت خاطرات رجال سياسي ما را در بر گرفته است‌. در اين باره مي‌توان به مجموعه‌ «200 خاطره از زندانيان كميته مشترك» كه موزه عبرت ايران آنها را فراهم آورده‌، اشاره كرد.

از كدام دريچه به تاريخ مي‌نگريم
تاريخ‌نگاري واقع‌گرايانه و انعكاس صادقانه رويدادها و تحولات گذشته ايران يك رسالت عميق فرهنگي است. رسالتي كه در سالهاي پس از پيروزي انقلاب به ندرت موجب دغدغه مسئولان فرهنگي كشور بوده است. بسياري از نخبگان سياسي، محققين، نويسندگان و پژوهشگران در جهت انجام اين تعهد عظيم فرهنگي همت گماشته‌اند و در مسير تقويت و پالايش فكري نسل جديد و فعال سازي حافظه تاريخي آنان كوشيده‌اند ولي هنوز به نظر مي‌رسد ابعاد گسترده اين رسالت عظيم فرهنگي تحقق نيافته است. اين در حالي است كه تاريخ كشور به ويژه طي دو سده اخير و مشخصاً از زمان قيام مشروطه به اين طرف مالامال از نقاط مهجور و مغفول است. بسياري از اسرار تاريخ در زير غبار زمانه و در لابلاي قضاوت مورخان مغرض و تحريفگر مكتوم مانده و از ذهن و ضمير تاريخ زدوده شده است.
مطالبي كه در مجله الكترونيكي دوران انتشار مي‌يابد تلاش دارد تا رويكرد و نگرش واقع‌گرا، بومي، نوين، تحليلي، انتقادي، مستقل و مستند در عرصه تاريخ معاصر ايران را گسترش دهد و تريبوني براي تقويت جريان روشنفكري اصيل، بومي،‌مسلمان و متعهد در حوزه مطالعات سياسي و تاريخ معاصر ايران قرار گيرد. كمك به پويائي و بالندگي و گسترش كمي و كيفي پژوهشگران و تاريخ‌نگاران متعهد و ملتزم به ارزشها و اعتقادات و اصول انقلاب اسلامي و پاسخگويي به اقتضائات، نيازها، ‌سئوالات و ابهامات روز در عرصه تاريخ معاصر ايران و نيز ارائه الگو و نمونه پژوهش‌هاي انتقادي، علمي، عميق، منصفانه و حقيقت‌گرا در عرصه تاريخ معاصر ايران بخشي از رسالتي است كه در انتشار اين مجموعه دنبال مي‌كنيم. اين مهم از طريق انتشار مقالات علمي و بديع در حوزه تاريخ تحولات و تطور نظريه‌ها و انديشه‌هاي سياسي معاصر در ايران با اتكاء بر صدها سند نامكشوف تحقق خواهد يافت. تلاش خواهد شد تا كليشه‌ها و جزميات و مشهودات نادرست تاريخ معاصر ايران بازبيني، بررسي و نقد شود و پيچيدگي‌ها و ابهامات تاريخ به ويژه مقاطع مشروطيت، عصر پهلوي و دوره منتهي به پيروزي انقلاب تبيين و تحليل گردد. در خلال اين صفحات تلاش خواهيم كرد تا به شبهات و خطاهاي كتب و مقالات تاريخي منتشره در داخل و خارج كشور با تأكيد بر اخلاق علمي، ادبيات وزين و متين با سعه صدر پاسخ دهيم. طبعاً نقد علمي و مستند تاريخ‌نگاري اپوزيسيون و جريانهاي مخالف نظام جمهوري اسلامي با اجتناب از تعصبات و غرض‌ورزي‌هاي قومي و جناحي و فردي در همين دايره مي‌گنجد. در تكميل و تكوين محتوي اين صفحه هيچگاه از كمك فكري صاحبنظران و فرهيختگان عرصه علم و فرهنگ و تاريخ بي‌نياز نخواهيم بود و اين عرصه به مثابه تريبوني در اختيار تمامي نقدهاي علمي و پژوهشي و واقع‌گرا قرار خواهد داشت.
باشد تا از اين رهگذر گامي هر چند كوتاه در جهت زدودن غبار از صفحه تاريخ و نماياندن حقيقت رويدادها و تحولات تاريخ معاصر ايران برداريم.

سردبير