| تاریخ یک دودمان | از آن‌جا که شاه وزارت جنگ را بنا به درخواست مصدق به او نداد، مصدق استعفا کرد. اما با تظاهرات مردم در 30 تیر که خواستار بازگشت مصدق بودند، بار دیگر او با اختیارات بیشتر از قبل به مقام نخست‌وزیری برگزیده شد و عدۀ زیادی از امرای ارتش را باز نشسته نمود. سپس روابط سیاسی با انگلستان را قطع کرد و همین امر باعث شد تا انگلستان و آمریکا درصدد ساقط کردن دولت وی برآیند. سرانجام در مرداد 1332 مصدق را عزل و حکومت شاه را اعاده کردند.
به دنبال آن اولین پیشنهاد دهندۀ ملی شدن صنعت نفت، دکتر حسین فاطمی تیرباران شد و آمریکا و انگلستان مذاکرات خود را در مورد مسئله نفت از سر گرفتند و بعد از 4 ماه مذاکره، اعلامیۀ موافقت در مورد واگذاری نفت به کنسرسیوم بین‌المللی صادر گردید. در آبان 1334 بعد از این‌که حسین علاء (نخست‌وزیر وقت) مورد حمله فدائیان قرار گرفت، شاه فرمان دستگیری و مجازات فدائیان را صادر کرد و به این ترتیب رهبران فدائیان اسلام دستگیر و در دی‌ماه همان سال تیرباران شدند.
شاه در بهمن 1335 ساواک را با همکاری و راهنمایی اسرائیل و آمریکا به وجود آورد و ماموران این سازمان را تحت آموزش موساد و سیا قرار داد. از این پس آزار و شکنجه و قتل آزادیخواهان در زندانهای ساواک معمول گردید. شاه به سرعت در فهرست کسانی قرار گرفت که با شکنجه‌های هولناک از متهمان خود اقرار می‌گیرد.
شناسایی اسرائیل توسط شاه در اسفند 1328، تقلب در انتخابات دورۀ بیستم(مرداد 1339)، عدم رضایت دانشجویان دانشگاه از مسائل جاری سیاسی و رویۀ شاه در کلیه شئون مملکت، رفته رفته باعث راه‌اندازی تظاهرات علیه شاه شد. مقام نخست‌وزیری به علی امینی، معتمد آمریکایی‌ها داده شد(اردیبهشت 1340) و آمریکا به شاه تکلیف کرد که حق دخالت در امور مملکت را ندارد. امینی اوضاع آشفته کشور را ناشی از فساد دانست و برای مبارزه با آن اقدام نمود. اما شاه که مسلوب‌الاختیار بود طی سفری به آمریکا(فروردین 1341) درخواست نمود که مجدداً تمامی اختیارات به او واگذار شود و قول داد که نظریات کاخ سفید را به نحو مطلوب انجام دهد. بعد از جلب توجه آمریکا به ایران بازگشت و امینی را برکنار و اسدالله علم را جایگزین کرد.(تیر 1341)
در مهر1341 هیئت وزیران علم، لایحه جدید انجمن‌های ایالتی و ولایتی را تصویب کرد و در آن قید اسلام از شرایط انتخابات حذف و به جای سوگند به قرآن، سوگند به کتاب‌های آسمانی قید شده بود که این تصویب‌نامه به شدت مورد اعتراض امام خمینی قرار گرفت و شاه و علم مجبور به لغو آن شدند.(آذر 1341) شاه به خواست آمریکا اصول شش گانه‌ای را به نام اصلاحات اجتماعی به رفراندوم گذاشت که به دلیل تحریم آن از سوی امام خمینی، اکثر مردم در آن شرکت نکردند.(بهمن 1341)
امام خمینی عید نوروز 1342 را تحریم کرد و به مناسبت شهادت امام جعفر صادق (ع) در مدرسه فیضیه عزاداری مفصلی برگزار شد. فیضیه مورد حمله مأمورین امنیتی قرار گرفت و تعدادی کشته و زخمی شدند. سپس شاه دستور دستگیری امام را صادر کرد. در بامداد 15 خرداد 1342ش امام دستگیر شد. اما با روی کار آمدن حسنعلی منصور (اسفند 1342) ایشان آزاد شدند. بعد از تصویب لایحۀ مصونیت مستشاران آمریکایی، امام نطق کوبنده‌ای علیه شاه و آمریکا و اسرائیل ایراد نمود که در نتیجه آن در 13 آبان 1343 بازداشت و به ترکیه تبعید شدند.
شاه در آذر 1333 در دوره کابینه فضل‌الله زاهدی شهرک فیروزه در شمال استان خراسان شمالی و در اردیبهشت 1349 بحرین را برای همیشه از دست داد. در دوره پهلوي به‌رغم همه شعارهاي ملي‌گرايانه‌اي كه داده مي‌شد، هرگز اثري از عِرق ملي ديده نمي‌شد. اين رژيم برخلاف تمام اصول فرهنگي و ملي به جاي صيانت از آثار فرهنگي و تمدني و حفظ آنها، در هر مناسبتي بخشي از اين ميراث با ارزش را به بيگانگان اهدا مي‌كرد. عتیقه جات گران قیمت ، مسکوکات، ظروف طلایی، قالی های ابریشمی، ساعت های طلا، و حتی اتومبیلهای گران قیمت، از جمله اقلامی بود که معمولا توسط رژیم شاه به خارجیان و بیگانگان هدیه داده می شد. بخشی از عتیقه‌جات بی‌همتا و گرانقیمتی که در موزه‌های اروپا و آمریکا دیده می‌شود هدایایی است که شاه از کیسه ملت به بیگانگان هدیه می‌داد.
شاه در سال 1353 تشکیل حزب رستاخیز را به دبیرکلی امیرعباس‌هویدا اعلام کرد و مردم مجبور به عضویت در آن حزب شدند. امام خمینی حزب رستاخیز را تحریم کردند و همین امر مردم را به تشدید مخالفت علیه رژیم پهلوی برانگیخت.
انتشار مقاله توهین‌آمیز روزنامه اطلاعات علیه امام خمینی در 17 دی 1356 و سپس قیام مردم قم در 19 دی سرآغاز مرحله جدید نهضت امام خمینی بود. نهضتی که از قیام 15 خرداد آغاز شده بود. در اربعین شهدای قم، مردم تبریز در 29 بهمن به پا خاستند و در اربعین شهدای تبریز، مردم یزد و به همین ترتیب انقلاب اسلامی ایران، سراسری شد. در کشاکش این انقلاب روزهای خونینی چون 17 شهریور 1357 به نقاط عطف تبدیل شدند. دولتها یکی پس از دیگری به قدرت می‌رسیدند و در برابر اراده مردم عقب می‌نشستند. هویدا جای خود را به آموزگار داد، آموزگار جای خود را به شریف امامی و وی جای خود را به ازهاری و او نیز جای خود را به شاپور بختیار سپرد.
شاه در 26 دی 1357 ایران را ترک کرد و روز 12 بهمن همان سال امام وارد تهران شد و با سخنرانی در بهشت زهرا سلطنت پهلوی و دولت بختیار را غیرقانونی خواند. سرانجام در 22 بهمن 1357ش آخرین سلسله سلطنتی ایران منقرض شد و محمدرضا پهلوی آخرین شاه ایران نیز در سوم مرداد سال 1359 در مصر درگذشت. با پیروزی انقلاب اسلامی، نه تنها دودمان پهلوی بلکه سلسله شاهنشاهی برای همیشه در تاریخ ایران منقرض گردید.
سردبیر
|
|
|