ماهنامه الکترونيکي دوران شماره 27   اسفندماه 1386
 

 
 

 
 
   شماره 27   اسفندماه 1386


 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

تعداد نمايش: 5105 بارتاريخ و هويت ملي
براي تمام ملت‌هاي جهان، هويت ملي از اهميت خاصي برخوردار است. در واقع، هويت ملي براي يك ملت، به منزله‌ي روح براي بدن است كه فقدان آن به منزله‌ي مرگ خواهد بود. هويت ملي، هم عامل همبستگي و شكل‌گيري روح جمعي در يك ملت و هم وجه مشخصه و معرفه آن در ميدان ملل ديگر است. در واقع، قوام و دوام زندگي توأم با عزت و آزادي يك ملت، به هويت ملي آن در معناي عام و گسترده بستگي دارد.


تعداد نمايش: 4760 باربهائيت و كودتاي رضاخان
حبيب‌الله عين‌ الملك (پدر اميرعباس هويدا) كه به سفارش عبدالبهاء پيشواي بهائيان صاحب شغل دولتي شده بود عامل ارتباط انگليسي‌ها با رضاخان و اولين زمينه‌ساز كودتاي سوم اسفند بود. پس از كودتا نيز جمعي از بهائيان اخراجي وارد كابينه سيد‌ضياء‌الدين طباطبائي شدند.


تعداد نمايش: 3667 باربه من بگوييد «ديكتاتور»!
... مسئوليت نخست‌وزيري ايران را به شرطي مي‌پذيرم كه احمد‌شاه قاجار در حكم انتصاب، مرا «حضرت اشرف» نگويد و «ديكتاتور» بنامد و همه اختيارات تامه را هم به من تفويض كند....


تعداد نمايش: 3867 بارانگليسي‌ها چگونه از آبادان رفتند
زماني كه انگليسي‌ها خود را براي اشغال نظامي پالايشگاه آبادان آماده مي‌كردند، 13 هواپيماي جنگنده براي عمليات انتحاري عليه كشتي‌هاي جنگي آنان آماده كرديم. تمام سربازان پادگانها را هم در نخلستانهاي جنوب مستقر كرديم. مصمم بوديم به محض پياده شدن نيروهاي انگليسي شيرهاي نفت را بر روي آبهاي اروند‌رود باز كنيم تا كشتي‌هاي انگليس را در آتش آن ذوب كنيم. ولي انگليسي‌ها آماده رفتن شدند و ...


تعداد نمايش: 3845 بارمصدق، جبهه ملي و رژيم صهيونيستي
در دوران كابينه دكتر مصدق، داد و ستد بازرگاني ميان ايران و رژيم صهيونيستي ادامه داشت، نفت ايران در اختيار صهيونيستها قرار مي‌گرفت، كالاهاي آنان پيوسته وارد ايران مي‌شد و يهوديان جهان از خاك ايران به شكل ترانزيت به سوي فلسطين مهاجرت مي‌كردند.


تعداد نمايش: 4323 بارهمايش ايران و سياست جهاني در آغاز قرن بيستم
تشكيل همايش «ايران و سياست جهاني در آغاز قرن بيستم» كوششي براي روشنگري افكار عمومي به ويژه آشنا ساختن نسل جوان با شرائط سياسي ايران در سالهاي آغازين قرن بيستم ميلادي و زمينه‌ ساز انعقاد پيمان 1907 بود.


تعداد نمايش: 4084 بارنخستين نشريه اسلامي ايران
اولين نشريه اسلامي در ايران مجله‌اي بود كه به پيشنهاد حاج سيد‌نورالله ثقة‌الاسلام در دوران مظفرالدين شاه قاجار با هدف پاسخگوئي به تبليغات مبلغان مسيحي و در دفاع از اسلام، در اصفهان راه‌اندازي شد.


تعداد نمايش: 3649 بارحكومت متبوع من ...!
بنيانگذار عربستان 4 همسر، 16 پسر و تعدادي دختر دارد. او 10هزار اسب ماده و گله‌هاي متعدد گوسفند در اختيار دارد، به عطر و زن علاقه‌مند است... انگلستان را حكومت متبوع خود مي‌شمارد. زماني كه خبر غرق شدن يك كشتي انگليسي را شنيد گريه كرد و براي پيروزي آن كشور دست به دعا برداشت.


تعداد نمايش: 3502 بارتنباني كه باعث تصويب لايحه شد!
ليدر فراكسيون كه از شدت گرماي مجلس عرق كرده بود، از جا برخاست تا بادي به تنبان دهد، نمايندگان هوادار وي نيز به تصور آنكه برخاستن ليدر به معناي پاسخ مثبت وي به لايحه مربوطه است، همگي با برخاستن از جاي خود به لايحه رأي موافق دادند و موجب تصويب آن شدند...!


تعداد نمايش: 6029 بارنقد كتاب
بازخواني نهضت ملي ايران

كتاب «بازخواني نهضت ملي ايران» بيش از آنكه دستمايه‌اي براي اختلافات جديد باشد، تجربه‌اي گرانبها براي عبرت‌آموزي‌هاي راهگشا و آينده‌ساز است. زيرا تا ملتي گذشته خود را به درستي نخواند، نخواهد توانست عبرت‌هاي لازم را از آن فراگيرد.



روايت يك كودتا
از زمان نهضت مشروطيت تا سقوط روسيه تزاري، سياستهاي انگلستان و روسيه در ايران در يك دوره 10 ساله برپايه قرارداد 1907 اجرا مي‌شد اما وقوع انقلاب بلشويكي در روسيه و تغيير سياست خارجي آن كشور نسبت به ايران، سبب شد انگليسي‌ها خود را در امردخالت در امور داخلي ايران بي‌رقيب يافته درصدد گسترش نفوذ و سلطه خود بر سراسر ايران برآيند.
درباره چگونگي تأمين منافع و نفوذ بريتانيا در ايران، در شرايط پس از جنگ جهاني اول، دو گرايش در هيئت حاكمه بريتانيا وجود داشت كه اگر چه در استقرار دولتي متمركز و مقتدر در ايران، هم رأي بودند. اما در چگونگي تحقق اين امر با يكديگر اختلاف نظر داشتند.
جناح وزارت امور خارجه به رهبري «جورج كرزن» با اجراي قرارداد 1919 و حضور نظاميان انگليس براي ضمانت اجراي آن قرار تأكيد داشت، و جناح وزارت جنگ به رهبري «وينستون چرچيل»، خروج نظاميان انگليس و استقرار يك دولت مقتدر مركزي از طريق كودتا را پي مي‌گرفت. 1
هم زمان با ظهور نشانه‌هاي شكست قرارداد 1919 درنتيجه مخالفت عمومي ايرانيان و دولت‌هاي خارجي، جناح وزارت جنگ بر فعاليت‌هاي خود افزود و در اين راستا، «ژنرال آيرون سايد» در مهر 1299 وارد ايران شد تا زمينه‌‌هاي كودتاي نظامي را در ايران فراهم سازد. او با صراحت تأكيد كرده بودكه مشكل ما را در ايران فقط يك كودتاي نظامي حل خواهد كرد.2 وي در 11 آبان و 24 دي 1299 در ارودگاه قزاق‌ها با رضاخان ملاقات كرد و متعاقب هر دو ديدار، جسارت وي را ستود. روز 10 بهمن نيز در ملاقات با رضاخان حمايت خود و دولت انگليس را از قدرت گرفتن وي در تهران اعلام كرد.
براي اجراي كودتا بستر‌سازي‌هاي لازم انجام گرفت. از يك سو، افكار عمومي را از احتمال حمله بلشويك‌ها و وقوع انقلاب كمونيستي در كشور به وحشت انداختند، به گونه‌اي كه «احمد‌شاه» و بسياري از مردم قصد ترك تهران را داشتند، و از سوي ديگر به شناسايي نيروهاي مجري كودتا پرداختند. «آيرونسايد» در كمتر از چهار ماه رضاخان را از فرماندهي يك ‌آترياد به فرماندهي كل قزاق ترفيع داد3. او در خاطراتش مي‌‌نويسد: با رضا گفتگو كردم و مأموريتش را به او تفهيم كردم و با او شرط كردم كه به بريتانيا خيانت نكند و شاه را هم از سلطنت خلع نكند. رضا هر دو شرط را با خوشرويي پذيرفت، من دست او را فشردم. «آيرونسايد» همچنين مي‌نويسد كه گفتگوهايم با رضاخان را به «نورمن» وزير مختار بريتانيا در ايران گفتم و با او ترتيبي دادم تا تاريخ روزي را قطعي كند كه قزاق‌هاي ايراني از سرپرستي مستقيم ما خارج مي‌شوند و عمليات كودتا را شروع مي‌كنند. در اين فرايند، هم زمان با اينكه به رضاخان اجازه داده شد كه به تدريج راه بيفتد، در تهران نيز از سوي سفارت بريتانيا اقداماتي انجام‌گرفت تا مديريت سياسي كودتا تعيين و فعال شود.
براي اين اقدام كميته‌اي در منطقه زرگنده تهران با نام «كميته آهن» بوجود آمد و سيد‌ضياء در رأس آن قرار گرفت. اين كميته كه در نزديكي اقامتگاه سفير انگليس تشكيل شده بود، سازماني سري بود كه «اينتليجنس سرويس» سازمان جاسوسي انگليس در پوشش آن افراد و رجال گوناگون را مؤتلف مي‌ساخت و استراتژي خود را به پيش مي‌برد. سيد ضياء خود رابط جلسات اين كميته با «نورمن» وزير مختار انگليس در تهران4 و فرد ديگري به نام ميرزا كريم‌‌خان دشتي كه از عوامل اطلاعاتي انگليس در تهران بود، رابط اين كميته با سازمان جاسوسي انگليس بود. 5
«هدف از تشكيل كميته آهن كه در آن علاوه بر عناصر ايراني، چهره‌هاي انگليسي از جمله ژنرال آيرونسايد، كلنل اسمايس و سروالد اسمارت نيز حضور داشتند، تحكيم پايه‌هاي نفوذ انگليس در ايران از جمله تحكيم قرارداد 1919 و سيطره كامل انگلستان بر كليه امور و شئون ايران بود. (اعضاي اين كميته پس از كودتاي سوم اسفند 1299 به مقامات درجه اول كشور گمارده شدند.) 6
از جمله اقدمات مهم آيرونسايد در آستانه وقوع كودتا، بازداشتن ژاندارمري از هرگونه اقدامي براي جلوگيري از حركت قزاق‌ها بود.
در نتيجه چنين هماهنگي‌هاي بود كه نيروهاي قزاق به فرماندهي رضاخان از قزوين عازم تهران شدند. در نزديكي تهران سيد‌ضياء هم به آنان پيوست و آنها سرانجام در سوم اسفند 1299 وارد تهران شدند.
با ورود قزاق‌ها به تهران دولت سپهدار سقوط كرد و خود او به سفارت انگلستان پناهنده شد اما با اطمينان كودتاچيان از سفارت بيرون آمد. با اين همه بسياري از مقامات دولت او در بازداشت ماندند. افكار عمومي، سفارت انگلستان را طراح اصلي كودتا مي‌دانستند. پس از شكل‌گيري مرحله اول كودتا، نورمن وزير مختار بريتانيا احمد‌شاه را براي پذيرش وضع موجود و شناسائي كودتاچيان تحت فشار قرارداد. در نتيجه احمد شاه، سيد‌ضياءالدين طباطبائي روزنامه‌نگار وابسته به انگليس را به سمت رئيس‌ الوزرائي منصوب كرد. از جمله اقدامات اوليه سيد‌ضياء استخدام تعداد زيادي مستشار مالي و افسران نظامي انگليس در ايران بود كه بصورت محرمانه صورت گرفت. 7 به قول يكي از مورخان معاصر:
«... كودتاي رضاخان و سيد‌ضياء برخاسته از ديپلماسي بريتانيا بود كه با مشاركت چهره‌هاي فراماسونر پشت صحنه عملي شد و افسران انگليسي مقيم ايران كه وابسته به لژ اعظم اسكاتلنديارد بودند مجريان اصلي طرح بودند. عوامل محركه و هدايت كودتا نيز بر عهده فرماسونهاي ايران بود و رضاخان و سيد‌ضياء فقط سرنشينان اين مركب بودند....» 8

پي‌نوشت‌ها:
1. روزشمار تاريخ معاصر ايران، مؤسسه مطالعات و پژوهشهاي سياسي، مدخل.
2. سيد‌ضياءالدين طباطبائي به روايت اسناد ساواك، ص نوزده.
3. ايران، برآمدن رضاخان، برافتادن قاجار و نقش انگليسي‌ها، صص 171 و 179.
4. فرودست، ظهور و سقوط سلطنت پهلوي، ج 2، ص 49 ـ 48.
5. فردوست، همان، ص 77.
6. زندگي سياسي و اجتماعي سيد‌ضياءالدين طباطبائي، محمد‌رضا تبريزي شيراز، ص 33.
7. روزشمار تاريخ معاصر ايران، همان، ص 13.
8. نقش فراماسونها در رويدادهاي تاريخي و اجتماعي ايران، زاوش، ج 2، صفحه 171 ـ 170.

سردبير

 
     استفاده از مطالب با ذکر منبع مجاز مي باشد.                                                                                                    Design: Niknami.ir