ماهنامه الکترونيکي دوران شماره 200   مرداد ماه 1401
 

 
 

 
 
   شماره 200   مرداد ماه 1401


 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

تعداد نمايش: 1196 بارچرا شيخ‌ فضل‌الله نوری را دار زدند؟
محمدعلی شاه که مجلس را به توپ بست و جمع زیادی از بزرگان و آزادیخواهان را به قتل رساند، مجازاتش تعیین مقرری به میزان ماهی ۱۰۰ هزار تومان و به سلطنت رساندن ولیعهدش احمد میرزا بود! عین‌الدوله دیکتاتور که اساساً اقدامات مستبدانه و خشن او در زمان صدارتش زمینه‌ساز انقلاب مشروطیت شد، همچنان در حواشی قدرت حاکم باقی ماند و پس از مدتی به صدارت هم رسید! ولی شیخ فضل‌الله به دلیل دفاع از شرع، بر بالای دار رفت. اعدام این فقیه، انتقامی بود از روحانیت و وسیله‌ای بود برای دور کردن روحانیون از صحنه‌های سیاست و ....


تعداد نمايش: 1162 بارپای سخنان «کرمیت روزولت»، طراح کودتای 28 مرداد
در ماه تیر ۱۳۳۲ وارد بغداد شدم. سپس برای راه‌اندازی کودتا در ایران، با یکی از دوستانم به وسیله یک خودرو آمریکایی، با نام جعلی و گذرنامه جعلی وارد ایران شدم. برای انجام این کودتا یک میلیون دلار به من پول داده بودند ولی من با کمتر از ۷۵ هزار دلار، کودتا را با موفقیت انجام دادم. در ایران فقط شاه و چند افسر ارتشی از مراحل کودتا خبر داشتند. با انجام کودتای، نفت ایران مجددا به سوی غرب جریان یافت و ...


تعداد نمايش: 1184 باربرگی از مجاهدت‌های آیت‌الله کاشانی
روز ۲ مرداد ۱۳۳۱ به احترام شهدای قیام مردمی و اسلامی ۳۰ تیر، کلیه ادارات دولتی ایران تعطیل شد، پرچم‌ها نیمه افراشته گردید، مجلس شورای ملی در مصوبه‌ای این قیام را «قیام مقدس ملی» خواند و قربانیان آن روز را «شهدای ملی» نامید. مقاله زیر نقش برجسته و تعیین‌کننده آیت‌الله کاشانی را در آن قیام بزرگ و مردمی تشریح کرده است.


تعداد نمايش: 1148 بارروستایی در شمال تهران که در زمان رضاخان غیب شد!
در دهه‌های ۳۰ و ۴۰ خورشیدی با توسعه تهران بسیاری از آبادی‌های شمیران سر و شکل شهری پیدا کردند و حالا همه آن روستاها به نام یکی از محله‌های شمال شهر شناخته می‌شوند. روستاهای تجریش، دارآباد، اوین، درکه و... همگی امروز همان نام‌های قدیمی خود را دارند، به جز روستای کوچکی در شمال تجریش که دیگر نشانی و نامی از آن وجود ندارد و انگار ناپدید شده است.


تعداد نمايش: 1163 باربختیار؛ از فرار تا ترور!
شاپور بختیار آخرین نخست‌وزیر عصر پهلوی در ۱۵ مرداد 1370 به قتل رسید. او از بعد از پیروزی انقلاب که از کشور گریخت و در فرانسه اقامت گزید، تا زمان مرگ خود به مدت بیش از ۱۲ سال سرگرم توطئه و برنامه‌ریزی علیه انقلاب و اقدامات خصمانه برای براندازی جمهوری اسلامی ایران بود. متن حاضر فرازهایی از فعالیت‌های بختیار طی این ۱۲ سال را نشان می‌دهد.


تعداد نمايش: 1182 بارمقابله با عزاداری‌های محرم در دوره رضاخان
در دوره رضاخان، عزادارى براى سیدالشهدا (ع) ممنوع شد و تکیه‌ها رونق‌ خود را از دست دادند. مجالس روضه در خانه‌ها و به صورت آرام و پنهانى برپا مى‌شد و عزادارى دور از چشم ماموران رضاخان ‌انجام مى‌گرفت. اگر ماموران رضاخان به کسى مظنون مى‌شدند، دستگیرش مى‌کردند. مردم براى شرکت در مجالس روضه از بیم ماموران، گاهى از پشت بام‌ها به منزل یکدیگر رفت و آمد مى‌کردند و روضه‌خوان هم براى آن که به چنگ ماموران گرفتار نشود، با لباس مبدل به خانه‌ها مى‌رفت و آنجا لباس روحانی خود را مى‌پوشید.


تعداد نمايش: 1152 بارانگلیس، عامل مرگ میلیونها ایرانی در جنگ جهانی اول
ماه مرداد، ماه آغاز جنگ اول جهانی است. جنگی که ما در آن دخالتی نداشتیم ولی بیشتر از سایر کشورهای درگیر، متحمل تلفات انسانی شدیم. حدود 8 تا 10 ميليون نفر، یعنی معادل نيمي از جمعيت كشور در این جنگ تلف شدند. انگليسي‌ها که ایران را در اشغال داشتند با خريد گسترده غله و مواد غذايي در ايران، وارد نكردن غذا از هند و بين‌النهرين، ممانعت از ورود غذا از آمریکا، و اتخاذ سياست‌هاي مالي - از جمله نپرداختن درآمدهاي نفت به ايران - نقش اصلی را در قحطي و مرگ و میر مردم داشتند.


تعداد نمايش: 1166 بارکالبدشکافی یک رویداد تاریخی
از ساعت 6:30 صبح روز 29 مرداد 1367 به درخواست «خاوير پرز دكوئه‌يار» دبيركل وقت سازمان ملل متحد در تمام طول مرزهاي مشترك دو كشور ايران و عراق، مقررات آتش‌بس به اجرا گذارده شد. مقاله حاضر این رویداد را ریشه‌یابی کرده و زمینه‌های برقراری آتش‌بس در جنگ 8 ساله را مورد بررسی قرار داده است.


تعداد نمايش: 1162 بار«تاریخ شفاهی» حرفه‌ای فراموش‌شده
رسول جعفریان: تاریخ شفاهی در کشور ما عمدتا به تاریخ سیاسی و تاریخ جنگ پرداخته، اما در حوزه فرهنگ، بسیار فقیر است. ما هنوز با معلمان آموزش و پرورش قدیمی در باره تاریخ تعلیم و تربیت مصاحبه نکرده‌ایم. هنوز با صنعتگران کهن در باره تاریخ صنعتی شدن کشورمان سخن نگفته‌ایم. در بخش فیلم، تئاتر، و بسیاری از حوزه‌های فرهنگی، تاریخ شفاهی ما فقیر است. البته خاطره نویسی تا حدی کم‌کاری تاریخ شفاهی را جبران کرده ولی به هر حال ما باید آنها را از یکدیگر جدا کنیم. تاریخ شفاهی در دانشگاه‌های ما و در رشته‌های تاریخ، هنوز هیچ جایی ندارد و برای آنها ظرفیتی باز نشده است. نه درسی، نه موضوعی برای تحقیق و نه هیچ پژوهشی مبتنی بر تاریخ شفاهی در پایان نامه‌های ارشد یا دکتری، وجود ندارد.


تعداد نمايش: 1146 بارمعرفی کتاب: «معماران نظری حکومت خودکامه ١٢٩٠- ١٣٠۵»
این کتاب به بررسی آراء و نظریات نسل دوم روشنفکران ایران می‌پردازد. روشنفکرانی که برخلاف نسل قبلی خود، که به دنبال برابری و برادری و آزادی بودند، مدافع تجددِ آمرانه و استبداد منوّر بودند. این روشنفکران بعدها از کوشندگانِ تحکیم سلطنت خودکامه‌ی رضاشاه شدند.


بازخوانی یک پیام
روز ۱۳ مرداد ۱۲۸۵ هجری خورشیدی که فرمان مشروطیت از سوی مظفرالدین شاه قاجار امضا و صادر شد، در تاریخ معاصر کشورمان به عنوان «نقطه عطف نهضت مشروطیت» شناخته می‌شود. نهضتی که ظلم شاهان قاجار دلیل شکل‌گیری آن، حضور فعال روحانیت سبب هدایت آن، و البته نفوذ جریان‌های مخرب و وابسته به بیگانه عامل انحراف آن محسوب می‌شود.
نهضت مشروطیت، خوب شروع شد، ولی توسط آنهایی که شریک دزد و رفیق قافله بودند، به بیراهه برده شد. در نتیجه قیامی که توانسته بود به حکومت‌های موروثی قاجارها خاتمه دهد و مردم رانده شده از صحنه سیاسی کشور را به میدان عمل بازگرداند و برای اولین بار موجب تشکیل مجلس شورا در کشور گردد، کارش مرحله به مرحله به جایی کشیده شد که از مشروطیت «مشروعه زدایی» کرد، چهره‌های اصلی و تاثیرگذار روحانیت را یکی پس از دیگری از صحنه کنار زد، و به فاصله کمتر از ۱۵ سال بستر لازم برای کودتای رضاخان را فراهم ساخت؛ کودتایی که در حقیقت نقطه پایان مشروطیت و تمسخر ارزش‌های اولیه آن بود.
امروز که 116 سال از آن نهضت تاریخی می‌گذرد، به جای کالبدشکافی مجدد آن و بررسی چندباره چگونگی شکل‌گیری، پیروزی، انحراف و شکست آن، ترجیح دادیم یک پیام جامع را بازخوانی و مرور کنیم. پیامی که اگرچه 16 سال از صدور آن می‌گذرد، ولی همچنان آموزنده، راهگشا و عبرت‌انگیز است.
در یکصدمین سال این واقعه بزرگ تاریخی یعنی در مرداد ۱۳۸۵ همایشی با عنوان «همایش یکصدمین سالگرد نهضت مشروطیت» در محل مجلس شورای ملی سابق برگزار شد. این همایش با قرائت پیام رهبر معظم انقلاب آغاز به کار کرد. بازخوانی این پیام مهم و دقت‌نظر در آن با توجه به فرارسیدن سالگرد آن واقعه بزرگ تاریخی حائز اهمیت است.
حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در پيام خود در زمينه مشروطيت فرمودند: نگاه به مسئله مشروطيت نيازمند توجه فكرهاي نقاد محققان و صاحبنظران است. تشخيص درست چشم‌انداز گذشته در ترسيم چشم‌انداز آينده، بسيار مؤثر خواهد بود و معرفت و شناخت جريانها جز با اين كار ممكن نيست. در مشروطيت، نقش علما قابل مقايسه با نقش ديگران نيست. در سالهاي پيش از مشروطيت يعني سالهاي سلطنت مظفرالدين‌شاه انجمن‌هاي پنهاني شکل می‌گرفت و نشست‌هاي گوناگوني تشكيل مي‌شد كه هم علما و هم غير علما در آن حضور داشتند و آثار آنها در مشروطيت منعكس است؛ منتها آن چيزي كه مشروطيت را به ثمر رساند، اين انجمنها نبود؛ بلكه حضور مردمي بود كه جز با فعاليت و تأثير علما امكان‌پذير نبود. اگر فتواي آخوند خراسانی و فتواي شيخ‌عبدالله مازندراني و امثال آنان نبود، امكان نداشت اين حركت در خارج تحقق پيدا كند. علاوه بر اين كه در همان كارهاي دسته‌جمعي خواصي نه عوامي هم باز علما نقش غالب را داشته‌اند. وقتي كه انجمنهاي مشروطيت يعني انجمنهاي بعد از فرمان تشكيل شد، مؤثرترين افراد در مهمترين مراكز كشور، علما بودند. در انجمن تبريز و انجمن مشهد و انجمن رشت و ديگر جاهاي حساس، عناصر اصلي و مؤثر آنها، علما بودند.
بنابراين، نقش روحانيت در مشروطيت، اولاً نقشي نيست كه قابل انكار باشد، ثانياً با نقش ديگر روشنفكرها و در مرحله بعدي بعضي از صاحبان قدرت و منتقدان دولتي قابل مقايسه باشد. سابقه فعاليت علما خيلي بيش از دوره مشروطيت است. شاخصه آن فعاليت قبلي، ضدبيگانه بودن، بود. فتواي مرحوم ميرزاي شيرازي، اقدام مرحوم ملاعلي كني در قضيه رويتر و حركت مرحوم آخوند خراسانی در مقابله با تهديد روسها براي اشغال ايران از اين قبيل است. البته در مسئله مشروطيت، وجه ضداستبدادي هم در فعاليت و حركت علما واضح و روشن شد، كه در جنبه ضدبيگانه بود.
پس اگر كسي وجه ضدسلطه بيگانه را در حركت مشروطه ناديده بگيرد، مثل اين است كه ماهيت و هويت اين حركت را ناديده گرفته است. اين مي‌تواند براي ما دعواهايي را كه علماي داخل در مشروطه با غير خودشان داشته‌اند، تفسير و تحليل كند. در درجه اول، مرحوم شيخ‌ فضل‌الله و كساني از قبيل ايشان؛ در درجه بعد، مرحوم سيدعبدالله بهبهاني و مرحوم سيدمحمد طباطبايي و بقيه كساني كه باز از علما بودند و بعد از مشروطه برگشتند.
نگاهي بيندازيم به چهارده سال حركت مشروطيت: يعني از سال 1285 شمسي تا استبداد دوم، يعني كودتاي سال 1299. در آن زمان انگليسيها كه فعال مايشا در قضيه مشروطيت و مابعد مشروطيت بودند، در دوره اوج نشاط تمدن و پيشرفت علمي و سياسي غربيها و اروپائيها قرار دارند، يعني يك حركت پرنشاط اميدوار مهاجمي به همه


 
     استفاده از مطالب با ذکر منبع مجاز مي باشد.                                                                                                    Design: Niknami.ir