احمد ساجدي
مردادماه سالمرگ شاهان سلسله پهلوي است. محمدرضا و پدرش هر دو در ماه مرداد مردند. هر دو در آفريقا و در قاهره و در مسجد زيدالرفاعي، جائي كه معمولاً اجساد پادشاهان و فراعنه مصر دفن هستند به خاك سپرده شدند. پيش از اين دو نفر، آخرين شاهان سلسله قاجار نيز در خارج از ايران مردند.
محمدعلي شاه قاجار كه در 28 دي 1285 متعاقب مرگ پدرش مظفرالدين شاه تاجگذاري كرد در كشاكش جنبش مشروطه روز هفتم مهر 1288 از طريق بندر انزلي به روسيه گريخت و از آنجا راهي اروپا شد و در 16 فروردين 1303 به بيماري ديابت در 54 سالگي در پاريس درگذشت. 6 سال بعد فرزند او احمدشاه نيز در پاريس درگذشت. احمدشاه در 11 آبان 1302 در دوران نخست‌وزيري سردار سپه و در برابر اقتدار روزافزون وي، از بيم جان خود راهي اروپا شد و تا پايان عمر نتوانست به ايران بازگردد. رضاخان نيز در غياب وي زمينه بركناري او و انقراض سلسله قاجار را فراهم آورد و اين طرح را در 9 آبان 1304 عملي ساخت. احمدشاه 4 سال بعد در نهم اسفند 1308 در 32 سالگي به مرض كليه در پاريس جان خود را از دست داد.
پس از احمدشاه، رضاشاه نيز در تبعيد مرد. او روز 25 شهريور 1320 متعاقب اشغال نظامي ايران توسط متفقين، به حالت تبعيد به بندرعباس برده شد. سپس در هشتم مهر كشتي انگليسي حامل وي ساحل ا يران را به قصد بندر بمبئي در هند ترك كرد. روز نهم مهر كشتي به بندر بمبئي و روز 18 مهر به جزيره موريس رسيد. رضاشاه چند ماهي در اين جزيره نگاهداشته شد. سپس روز 7 فروردين 1321 به بندر دوربان در آفريقاي جنوبي برده شد و 2 ماه بعد با قطار به ژوهانسبورگ انتقال داده شد و در نهايت روز 4 مرداد 1323 در اثر حمله قلبي در اين شهر جان باخت.
36 سال بعد، محمدرضا فرزند رضاشاه پهلوي نيز در تبعيد درگذشت. محمدرضا پس از 37 سال پادشاهي و ديكتاتوري روز 26 دي 1357 در بحبوحه انقلاب اسلامي از ايران گريخت و رهسپار شهر آسوان مصر شد. سپس روز دوم بهمن همان سال راهي مراكش شد و 67 روز در آن كشور ماند. روز 10 فروردين 1358 با هواپيماي اختصاصي شاه حسن مراكشي به باهاما برده شد، روز 20 خرداد اين سال با يك هواپيماي كرايه‌اي از باهاما به مكزيك رفت. در اين كشور بيماري سرطان وي تشديد شد و روز 30 مهر از مكزيك راهي بيمارستاني در نيويورك شد. در 24 آذر 1358 رهسپار پاناما شد و پس از 100 روز اقامت در اين كشور در سوم فروردين 1359 به قاهره بازگشت. روز 8 فروردين در بيمارستان معادي قاهره بستري شد، و در 5 مرداد اين سال درگذشت.
ظاهراً تقدير اين بود كه پادشاهان زبون و وابسته به بيگانه، در خاك بيگانگان جان بسپارند تا نماد وابستگي و تعظيم و تكريمشان در مقابل بيگانگان بيش از پيش رخ نمايد و اين حلقه وابستگي تكميل گردد.
از ديگر شباهتهاي شاهان ياد شده، گريه‌هاي آنان به هنگام از دست دادن تاج و تختشان است. محمدعلي شاه در شهريور 1288 زماني كه پس از 2 ماه پناه گرفتن در سفارت روسيه مجبور به خروج و تبعيد به خارج از كشور شد، احمدشاه در آبان 1304، متعاقب شنيدن خبر تصويب لايحه انقراض سلسله قاجار، رضاشاه در ارديبهشت 1321 در شهر دوربان در اوج بيماري و ترك اكثر بستگان، و محمدرضا پهلوي نيز در 26 دي 1357 به هنگام ترك ايران، گريستند.
اين گريه‌ها و آن پناه‌گرفتن‌ها در دامان بيگانگان خصوصيت مشترك همه‌ شاهان تاريخ يكصد سال اخير ايران بوده است.

انگليس از ديدگاه آيت‌الله كاشاني

مرگ پهلوي از زبان دامادش

سندي كه لو رفت

مشتي از خروار اختناق

مظفرالدين شاه به روايت خواهرش

مأموريت وزيرمختار انگليس در ايران

شاه بين دو فرار!

قحطي بزرگ و اعتراف ژنرالهاي انگليسي

گريه‌هاي شاهانه

نقد كتاب
خاطرات پاليزبان