| آشنایی با اولین نشریات یهودی در ایران |
***
روز اول فروردین 1294 اولين شماره از اولين نشريه يهوديان ايران با نام «شالُم» در تهران منتشر شد. اين هفته نامه چهار صفحه؛ و پنج شاهي قيمت داشت. مدير مسئول و صاحب امتياز شالُم مردخاي ابن ابراهيم (1964ـ1888) و سردبير آن برادرش آشر (1963ـ1890) بودند. دفتر هفته نامه طبق معمول بيشتر روزنامه هاي آن دوره در خيابان لاله زار بود و در مطبعه كليميان چاپ مي شد. گفته مي شود هر دو برادر فارغ التحصيل مدرسه آليانس بودند. با اين كه منابع يهودي مي نويسند مديران شالُم «سه سال قبل از تأسيس تشكيلات صيونيت، ايده هاي صيونيستي را با شوق و حرارت به خوانندگان تعليم ميدادند»26 اما بررسي مطالب سه شماره اول هفته نامه شالُم، از چنين قضاوتي به دور است؛ به تعبير ديگر از «شوق و حرارت» ياد شده در تشويق يهوديان ايران به مهاجرت يا رواج مرام صهيونيسم خبري نيست.27 با وجود اين، هفتهنامه شالُم در اين شماره ها اشاراتي به مظلوميت قوم يهود و توجه دادن يهوديان ايران به ارض مقدس دارد. شالم با حروف عبري به زبان فارسي نگاشته و چاپ مي شد.
هفته نامه هاگئولا
جريده هاگئولا را بايد صورت تكامل يافته شالُم دانست، تا جايي كه هاگئولا به عنوان «ارگان فدراسيون صيونيستي در ايران بود و در اصل يك حلقه متصل كننده بين حركت نوپاي صيونيستي در ايران و جنبش صيونيسم بين المللي (پس از انتشار اعلاميه بالفور) نقش ايفا كرد. منابع يهودي معتقدند «اين نشريه قادر شد رابطه اي با جهان يهود و صيونيسم يعني هويت قومي از يك طرف و حركت جهاني از طرف ديگر برقرار سازد.»28
هاگئولا يا هقهيلا به معناي نجات در 1920م/1299ش به مديريت عزيزالله بن نعيم در تهران منتشر شد. عزيزالله نعيم تحصيلكرده فرانسه بود و هفته نامه را با همكاري حبيب الله و حاخام يودعيم به زبان عبري و گاه فارسي و به خط عبري بيرون مي داد. هاگئولا شامل ترجمه هايي از نشريات خارجي بود و در بخشهايي از خود زبان عبري را نيز آموزش ميداد.29
هفته نامه هحييم
نخستين شماره نشريه هحييم در 27 خرداد 1301 منتشر شد. اين نشريه به مديريت شموئل حييم در چهار صفحه و در تهران انتشار يافت. بيشتر صفحات هحييم با حروف فارسي و به اين زبان نگاشته مي شد. اما نيمي از صفحه اول آن به زبان عبري اختصاص داشت. هحييم در نخستين سرمقاله خود علت نشر خود را با عنوان «اسباب انتشار» دوري كليميان از سياست ياد كرد. «براي آشنا ساختن يهود ايران به اصول سياست و شركت آنها در قضاياي ملي كه از لوازم آزادي مشروطيت است ما را وادار نمود هحييم را منتشر سازيم و از اين طريق به مملكت و بعد به ملت يهود ايران خدمت كرده باشيم.» در پايان مقاله مي خوانيم: «ضمناً براي اين كه اورشليم وطن اجدادي ما است استقلال يهود آن جا را از خداوند مسئلت مي نمائيم.» هحييم اخبار ويژه اي در مورد سرزمين فلسطين چاپ مي كرد و اقدامات يهوديان را در آن سرزمين منعكس مي نمود كه عمدتاً ذكر آمار يهوديان مهاجر به فلسطين، اقدامات «صندوق اجرايي صيونيست»، خبر تشكيل «مجلس ملي بني اسرائيل» و... بود.30 شموئل حييم با توجه به مقالات و اخباري كه در هفته نامه اش چاپ مي‌كرد، عميقاً به آرمانهاي صهيونيسم و از آن جمله مهاجرت يهوديان به فلسطين اعتقاد داشت. با وجود اين او دچار تناقضي در اهداف صيونيستي خود بود و آن مقابله با سياستهاي انگلستان بود. حييم انگلستان را يك استعمارگر مكار مي ديد كه در سياستهاي عمومي جهان و مسائل اختصاصي كشورها دخالت مي كند. او رقابت و حتي درگيري آشكاري با نماينده رسمي كليميان در مجلس شوراي ملي دوره چهارم، يعني دكتر لقمان داشت. حييم، اقدامات لقمان را در جهت سياستهاي انگلستان ارزيابي مي كرد و او را زير نقد مقالات خود داشت. طرفه اين كه شموئل حييم تا پايان عمر نه چندان بلندش كه در زندان رضاشاه به پايان برده شد، همچنان اين دو خط موازي ـ صيونيسم و انگلستان ـ را از يكديگر جدا تصور مي كرد.
مي توان حدس زد كه هفته نامه هحييم بيش از شالم و هاگئولا در اجتماع يهوديان، به ويژه روشنفكران آن جايگاه داشت. با اين حال هر سه نشريه در ترويج و تنفيذ عقايد صهيونيستي در ميان يهوديان مؤثر بودند. اين نشريات موفق شدند يهوديان ايران را با نظرات رهبران جنبش صهيونيستي آشنا كنند؛ حتي توانستند يهوديان جوان و اهل سياست را به تقابل با يهود سنتي بكشانند. به چالش كشيده شدن قدرت حاخامها و نهادهاي رسمي يهود در ايران از اين رهگذر پديد آمد. اين نشريات در ارائه آگاهي ها از تمدن جديد كه براي يهوديان در آرمانهاي صهيونيستي شكل گرفته بود موفق بودند. منبع:فصلنامه مطالعات تاريخي، مؤسسه مطالعات و پژوهشهاي سياسي، شم 23
| این مطلب تاکنون 2186 بار نمایش داده شده است. |
|
|
|