25 آذر
وقتي رضاخان سردارسپه در 25 آذر 1305 تاج شاهي را در كاخ گلستان بر سر مي‌گذاشت، هرگز تصور نمي‌كرد كه 15 سال بعد در آذر 1320، شاهد ترك تدريجي فرزندان خود در تبعيدگاهي باشد كه انگليسي‌ها برايش در جزيره متروك موريس تدارك ديده بودند.
رضاخان در اسفند 1299 با تمهيدات انگليسي‌ها كودتا كرد. در آبان 1302 با فشار بر احمد‌شاه حكم نخست‌وزيري را از وي گرفت و در فروردين 1303 تأييد نمايندگان مجلس را نيز بدست آورد. در بهمن 1303 با فشار بر مجلس مقام فرماندهي كل قوا را از احمد‌شاه سلب و آن را به خود اختصاص داد، در آبان 1304 سلسله قاجار را منقرض كرد و در آذر 1305 دركاخ گلستان تاج‌گذاري نمود.
او در تمام اين مراحل، هدايت و خط‌دهي و حمايت صاحب‌منصبان انگليسي فعال در ايران را به همراه داشت حتي سقوط و تبعيدش نيز ناشي از خواست آنان بود.اوجگيري قدرت و حضيض ذلت رضاشاه با اراده انگليسي‌ها گره خورده بود. اين جمله آنتوني پارسونز آخرين سفير انگليس در ايران عصر پهلوي است كه «ما متهم هستيم كه باعث به قدرت رساندن و ساقط كردن مؤسس سلسله پهلوي بوديم» او اين جمله را به هنگام تشريح ريشه‌هاي نفرت مردم ايران از سياستها و عملكرد بريتانيا در ايران خاطرنشان كرده بود. همانگونه كه منابع سياسي آمريكا نيز امروزه هر بار به هنگام بررسي علل دشمني مردم ايران با سياستهاي كاخ سفيد به دخالتهاي آمريكا در امور داخلي ايران و مشخصاً به دخالت در كودتاي 28 مرداد 1332 اشاره مي‌كنند.
خاطره باقي مانده در ذهن و فكر حداقل دو نسل از پيشينيان ما درباره عملكرد انگليسي‌ها در ايران، چيزي جز دخالت و تزوير و تحميل نيست. شايد به همين دليل است كه آنان در پس هر شيطنت و ظلم و نيرنگي، اراده انگليس را مي‌جويند. آنان وقتي انگلستان را كارگردان و برنامه‌ريز اصلي ظهور و افول رضاخان ديدند، آنوقت عملكرد وي در سركوب روحانيت، دين‌زدائي، رواج بي‌حجابي، تمديد پيمان دارسي، مسلط ساختن «تأمينات» بر جان و مال و هستي مردم و مرعوب ساختن مخالفان را به راحتي متأثر از اراده دربار لندن مي‌شمارند.
با اين حال قضاي روزگار چنين بود كه تاريخ مصرف رضاخان در سالهاي مياني جنگ دوم جهاني به پايان برسد و وي كه «سرپرسي لورن» وزير مختار انگليس در روزهاي قبل از انقراض رسمي سلسله قاجار (آبان 1304) مراتب حمايت كامل دربار لندن از اقداماتش را در ديداري حضوري به اطلاع وي رسانده بود، به كسي تبديل شد كه «ريدرز بولارد» وزير مختار وقت انگليس در روزهاي قبل از اشغال ايران (شهريور 1320) راجع به جايگاه او در كشور گفته بود: «مشكل بتوانيم بار ديگر با او به توافق برسيم» اين نتيجه محتوم همه حكومتهائي است كه به جاي اتكاء به آراء مردم، سرنوشت خود را به اراده بيگانگان گره مي‌زنند.

سردبير