ماهنامه الکترونيکي دوران شماره 136   اسفند ماه 1395
 

 
 

 
 
   شماره 136   اسفند ماه 1395


 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

تعداد نمايش: 4152 بارآسیای مرکزی قلمرو فرهنگ و تمدن ایران
بسیاری از بزرگان علم و ادب و فرهنگ ایران چون رودکی، ناصرخسرو، خوارزمی، فارابی، بوعلی سینا، و دیگران از آسیای مرکزی برخاسته‌اند. این منطقه آثار و ابنیه تاریخی بسیاری دارد که همه برگرفته از هویت تمدن ایرانی آنهاست. بسیاری از شهرهای این منطقه مراکز فرهنگ و تمدن ایرانی بوده و کتیبه بیستون، کتاب اوستا و تاریخ هرودوت ، آنها را جزو قلمرو ایران به شمار آورده‌اند. ولی فرآیند هویت سازی در بعضی از جمهوری‌های این منطقه شدت یافته و این امر ایجاب می‌کند که به شناسایی، حفاظت، بازسازی و ثبت آثار و ابنیه تاریخی حوزه تمدنی ایران در آسیای مرکزی بپردازیم.


تعداد نمايش: 4006 باررضاشاه؛ افسانه یا حقیقت؟
مقاله حاضر دو روایت متفاوت از رضاشاه را بررسی می‌کند: روایت اول او را یک وطن پرست که یاغی ها را سرکوب کرد، ایران را از تجزیه نجات داد، زنان را از قید و بند حجاب رهانید و... و روایت دوم او را عامل کشتار ناراضیان، سارق دارایی های کشور و ضبط آنها به نام خود در بانکهای اروپایی، غاصب املاک مردم و تغییر اسناد آنها به نام خود و... می‌خواند.


تعداد نمايش: 3956 بارگزارش یک اعتصاب
...کارکنان وزارتخانه‌های مالیه و امور خارجه که به کاهش بودجه وزارتخانه ها معترض بودند، دست از کار کشیدند، خیابان به خیابان به دیگر وزارتخانه‌ها رفتند، کارکنان آنجا را هم با خود همراه کردند، سپس به طرف مجلس به راه افتادند و وقتی با مقاومت ماموران مواجه شدند به زور درب اصلی مجلس را باز کرده وارد شدند، به طرف عمارت اصلی رفتند و ...


تعداد نمايش: 3852 بارروایت وزیر مختار آمریکا از کودتای رضاخان
«جان لارنس كالدول» وزیر مختار وقت آمریکا در ایران : بعد از ظهر روز اول اسفند 1299
سر كنسول سفارت بريتانيا، سرهنگ دوم هيگ، به همراه سيد‌ضياء‌الدين، رئيس‌الوزراي فعلي، براي گفتگو با قزاق‌ها از شهر خارج شدند. بر اساس شواهد موجود، اين دو نفر به منظور مطمئن شدن از مقصود قزاق‌ها شهر را ترك كردند. نيرو‌هاي قزاق اعتراف كردند كه دقيقاً پيش از بازگشت آنها به پايتخت، نفري پنج تومان (تقريباً 5 دلار) از مقامات بريتانيا دريافت كرده‌اند... قزاق‌ها تحت فرمان كلنل اسميت هستند.


تعداد نمايش: 3868 بارشورای سلطنت از تاسیس تا فروپاشی
سید جلال الدین تهرانی رئیس شورای سلطنت ، کسی بود که با مرحوم مدرس همراهی کرد، با حسنعلی منصور و هویدا نخست وزیران انتخابی شاه مخالفت کرد، به کاپیتولاسیون رای منفی داد، علیه قانون اصلاحات ارضی شاه سخنرانی کرد و تنها برای ملاقات با امام خمینی به خواست ایشان از ریاست شورای سلطنت استعفا داد و آن را غیر قانونی خواند.


تعداد نمايش: 4226 بارقراردادهاي نفتي ايران بعد از كودتاي 28 مرداد
مقاله حاضر مهمترین قراردادهای نفتی ایران و شرکت های نفتی غربی را طی سالهای پس از کودتای 28 مرداد 1332 تا پیروزی انقلاب اسلامی ایران مورد بررسی و تحلیل قرار داده است.


تعداد نمايش: 4096 بارسرانجام قاتل شیخ فضل‌الله نوری
یپرم خان ارمنی قاتل شیخ فضل الله نوری در عمر خود به حدی جنایت کرده بود که حتی اسقف شهر نیز پس از مرگش حاضر نشد که حتی او را ارمنی بداند. او حتی از برگزاری مراسم مذهبی بر جسد یپرم خان خودداری کرد. با این همه، دوستان یپرم خان اسقف را نیز به تیر بستند و کشتند و...


تعداد نمايش: 4117 بارنقش مستقیم آمریکا در عزل و نصب مسئولان حکومت شاهنشاهی
ایالات متحده آمریکا با مداخلات آشکار در بسیاری از عزل و نصب‌های کشور، حتی در مواردی خلاف نظر شاه، اعمال‌نظر می‌کرد.آمریکائی‌ها نقش مستقیم آمریکا در عزل و نصب مسئولان حکومت شاهنشاهی داشتند. مقاله حاضر نمونه‌هایی از این دخالتهاست.


تعداد نمايش: 4062 بارسه خاطره از این دوقلوها!
اشرف پهلوی حتی نزد پدرش رضاشاه هم سوابق بدی داشت. یکبار پدرش او را داخل اصطبل کاخ، در وضعیت ناپسندی به اتفاق یکی از مربیان سوارکاری غافلگیر کرده بود. مقاله حاضر سه خاطره از سوابق شاه و خواهر دوقلویش را بیان می‌کند.


تعداد نمايش: 4146 بارمعرفی كتاب
«تاریخ دخانیه»

نگارنده همزمان با وقایع تحریم تنباکو می زیسته و گزارشی مستند از آن به دست داده است. وی در سرگذشت جنبش، بحث را با کلیات شروع کرده، قدم به قدم وقایع آن را دنبال کرده و تا رسیدن به نتایج قطعی پا به پای حوادث، کتاب خود را پیش برده است. وی در این کتاب افزون بر نقل وقایع، جهت گیری های فکری را که برخاسته از متن واقعیات موجود در زمان وی و ارزش های حاکم بر آن بوده و به تحولات و رخدادها روح معنی بخشیده، آورده است.


کودتای رضاخان، تمسخر مشروطه

کودتای سوم اسفند 1299 از جمله مهم‌ترین رخدادهای تاریخ معاصر ایران است. این کودتا که درست چهارده سال پس از انقلاب مشروطه رخ داد، بنیان بسیاری از دستاوردهایی را که در مشروطه شکل گرفته بود، بر باد داد و زمینه دیکتاتوری رضاخان را فراهم آورد. معمولاً مورخین در بررسی کودتای سوم اسفند 1299 سرکرده اصلی آن یعنی رضاخان میر پنج را مورد توجه قرار می‌دهند و تحولات مربوط به این حادثه را چونان سقوط بهمنی سهمگین در فضای رعب‌انگیز بعد از مشروطه ارزیابی می‌کنند، اما این دسته از مورخین غافل‌اند که با نسبت دادن اراده‌ای پولادین به رضاخان و تأکید بر ابتکار فردی او، وی را بیش از آن چیزی که بود بزرگ می‌کنند. به عبارت بهتر تأکید بر نقش رضا‌خان در وقوع کودتا چیزی است که او خود دوست داشت به آن شهره شود، کما اینکه در سالگرد کودتا یعنی اسفند سال 1300 در بیانیه‌ای اعلام کرد با وجود او عجیب است کسی دیگر را عامل کودتا معرفی نمایند! رضا خان با این بیانیه می‌خواست بر نقش بریتانیا در شکل‌گیری دور جدیدی در تاریخ معاصر ایران سرپوش گذارد و مخالفان کودتا را با تهدید از سر راه کنار زند. از آن به بعد همه تلاشها حول محور نقش پنجه آهنین رضا خان در استقرار وضع نو دور می‌زد. اما سئوال ناظرین تیزبین این بود که دستهای پشت پرده کودتا را چه کسانی هدایت می‌کردند؟ کدامین علل و عوامل دست به دست هم داد تا مردی را که از سواد متعارفی هم محروم بود، به عنوان بیسمارک ایران بر تخت سلطنت نشانند؟ و از این بالاتر کنجکاوان می‌خواستند بدانند کارگردانان این سناریوی مضحک چه کسانی هستند؟
به واقع وقوع کودتا در آن شرایط محصول فرایندهای تاریخی ریز و درشتی بود که در فضای بعد از سقوط مشروطه رخ نمود و بی‌توجهی به آنها و نیز دیگر عقبه‌های سیاسی، اقتصادی و اجتماعی کودتا، راه را بر هرگونه تحلیل ساده‌انگارانه و مبتنی بر نظریه اصالت دادن ناموجه به شخصیتهای تاریخی هموار می‌سازد و خواننده را از عمق حادثه غافل می‌نماید. توجه بیش از اندازه به ابتکار فردی و تأکید بر ذکر خاطره‌های تاریخی این حادثه مؤثر تاریخی، از آن حیث صورت گرفته است تا محتوای واقعی کودتا مستور بماند و آن حادثه را در حد رخدادی عادی و طبیعی سیاسی جلوه‌گر سازند. آنچه از تاریخچه کودتا در دست است یا نگاشته عوامل درجه چندم همان کودتاست، یا نوشته کسانی است که به نحوی از انحا منکر حضور بریتانیا در آن حادثه‌اند. به عبارت بهتر اینان حتی سؤال نمی‌کنند این رضا خان چگونه در فضای آشوب‌زده بحرانهای سیاسی و اجتماعی ایران ظهور کرد؟ او چگونه، با کدام عقبه و با کدام تشکیلات منسجم به میدان آمد؟ آیا حادثه به آن مهمی یک شبه شکل گرفت و به طور مثال آیرونساید اراده کرد رضا خان را به تصرف تهران وادارد و این امر صورت گرفت، بدون اینکه آب از آب تکان خورد؟ اگر این تحلیل ساده‌انگارانه را بپذیریم، به واقع اهمیت وقایع تاریخی و نقش عوامل ذی‌مدخل و تأثیرگذار را در آن انکار کرده‌ایم. بالاتر اینکه فرایند شکل‌گیری تحولی تاریخی را بسیار ساده نموده‌ایم، این قضاوت البته فقط ذهن عوام را می‌تواند اشباع کند، و مسلماً نکته بینان را از ادامه تحقیق منصرف نمی‌سازد. به نظر ما کسانی که بر نقش محوری شخص رضاخان در کودتا تأکید می‌کنند، می‌خواهند واقعیتی بزرگ را پنهان سازند. این واقعیت نقش بریتانیا و عوامل داخلی همسو با سیاستهای این کشور است در وقوع کودتا.
آفت این نوع نگاه کردن به حوادثی مثل همین کودتا، غفلت از این نکته است که رضاخان به رغم شعارهای شداد و غلاظ اولیه خود که در ابتدا حتی روشنفکران آزاده‌ای مثل میرزاده عشقی را هم فریب داد، با اقدامات بعدی خویش جنبش مشروطه را به قعر فضاحت خود کشانید و آن را به وادی ابتذالی سوق داد که هیچ کس حتی طرفداران او انتظارش را نداشتند. بعد از کودتا تحولاتی رخ داد که از بنیاد با حادثه‌ای که در چهارده سال پیش اتفاق افتاده بود، در تغایر و تناقض بود. اخیراً کسانی تلاش دارند این نکته را اثبات کنند که حکومت رضا خان ادامه طبیعی جنبش مشروطه بود.


 
     استفاده از مطالب با ذکر منبع مجاز مي باشد.                                                                                                    Design: Niknami.ir