ماهنامه الکترونيکي دوران شماره 133 آذر ماه 1395

روایت تکان‌دهنده مرضیه دباغ از شکنجه‌گاه ساواک
سیلی، شلاق، ضربات باتوم، فحاشی، اتصال جریان برق به گوش و لب و دهان، خاموش کردن سیگار بر روی پوست بدن و رها کردن موشها به داخل سلول، از جمله شکنجه های عادی و روزمره علیه من بود. اما از همه اینها بدتر شنیدن جیغ‌ها و فریادهای جگرخراش دخترم بود که در سلول مجاور شکنجه می‌شد و ...

اسناد ایران در آرشیو ملی بریتانیا
آرشیو ملی بریتانیا مکانی است که 180 سال پیش دائر شده و اسنادی از 1100 سال پیش به این طرف در آن نگاه‌داری می‌شود. اسناد مربوط به ایران در 30 هزار پرونده شامل 3 میلیون برگ، از حدود 600 سال پیش در این مکان وجود دارد. اما 95 درصد اسناد مربوط به ایران متعلق به قرن نوزدهم و بیستم میلادی است. از مجموع این اسناد 160 پرونده آنها شامل یکصد هزار برگ، فارسی هستند.

آفت‌های تاریخ نگاری
تمایلات فردی مورخ در ذکر و تحلیل رخدادها، استناد به متون و منابع غیر اصیل و مخدوش، و عدم تشخیص و دسته بندی وقایع مهم و سطحی‌نگری در تاریخ، عواملی هستند که از اعتبار متون تاریخی می‌کاهند و از آفت‌های تاریخ نگاری محسوب می‌شوند.

یادداشتهای روزانه یک نماینده دوره رضاشاه از تهران قدیم
متني كه فراروي خوانندگان ارجمند قرار دارد، يادداشت‌هاي روزانه حسين ميرممتاز نماينده دوره ششم مجلس شورای ملی طی قريب به يك سال اقامت او در تهران است. اين يادداشت‌ها، تصوير زنده و گويايي از گذاران زندگي در دوران سلطنت رضاشاه به دست مي‌دهد كه از ابعاد گوناگون واجد اهميت است. يادداشت‌های حاضر، كه از بهمن 1308 تا آذر 1309 را در بر مي‌گيرد، تصوير آئينه‌واري است از تهران آن زمان.

نقش هیأت‌های مذهبی
در مقابله با مصوبه انجمن‌های ایالتی و ولایتی
آیت الله فلسفی: وقتی لایحه انجمنهای ایالتی و ولایتی در کابینه اسدالله علم به تصویب رسید، هیأت‌های دینی بوسیله نمایندگان خود هرگونه آمادگی و فداکاری خود را در راه مقاصد مراجع قم و همکاری با علمای بزرگ تهران اعلام داشتند. یکی از رؤسای هیأت‌های مذهبی به من گفت: «چهل نفر از اعضای هیأت ما وصیت نامه خود را نوشته‌اند و به زنان و مادران خود سپرده‌اند و دست و دل شسته در اختیار شما آقایان هستند.»

دو روایت از یک قتل
بر اساس یکی از روایات پس از آنکه چای مسموم نتوانست سبب مرگ مدرس شود، عوامل رضاخان سید را با عمامه‌اش خفه کردند و بر اساس روایت دیگر بالشتی بر روی دهان سید گذارده و روی آن می‌نشینند و به این ترتیب وی را خفه می‌کنند.

رسوم ازدواج در دوره قاجار
در جامعه عهد قاجار فاصله چندانی بین کودکی و ازدواج دختران وجود نداشت . دختران اغلب در فاصله 7 تا 13 سالگی ازدواج می کردند و عملا به عنوان رکن مستقلی وارد معرکه زندگی خانوادگی می شدند. در آن زمان مرد می توانست چهار همسر عقدی داشته باشد و در صورت مرگ یا طلاق یکی از آنها، باز قادر بود زن دیگری را جایگزین کند.

نایب التولیه نگون بخت
روز چهارم آذر 1314 محمدوليخان اسدي نايب التوليه آستان قدس رضوي ، از سوی حکومت رضاشاه مسبب قيام مردم در مسجد گوهرشاد مشهد تشخيص داده شد و دستگير و روانه زندان شد. وی در 28 همین ماه مجرم شناخته شد و فردای آن روز به جوخه اعدام سپرده شد. این در حالی بود که هیچ گونه سند و مدرک معتبری دال بر مجرم بودن وی در آن حادثه وجود نداشت.

مکتب خانه
در گذشته نه چندان دور مکتب خانه به نخستین محل آموزش و تربیت گفته می‌شد و مدیر آن را معلم، مکتب دار، ادیب، ملا یا آخوند می‌نامیدند که در ولایت‌ها، قصبه‌ها و حتی آبادی‌های دورافتاده برقرار بودند. این کانون‌ها در هر جایی همانند گوشه یک مسجد قدیمی‌ و کوچک، یا کنج حیاط یک خانه می‌توانست بوجود آید.

مسجد جامع بازار،
کهن‌تر از شهر تهران
مجموعه دوجلدی «مسجد جامع بازار تهران به روایت اسناد ساواک» به اسناد مسجد جامع از تاریخ شروع نهضت امام خمینی(ره) از سال 1340 تا بهمن 1357 می‌پردازد. اما اسناد تاریخی نشان می‌دهد که این مسجد قدیمی تر و با سابقه تر از تهران است.

روز مجلس

مجلس شورای اسلامی در تاریخ ۲۳ تیر سال ۱۳۷۲ با تصویب ماده واحده‌ای، روز ۱۰ آذر ماه، سالروز شهادت مجتهد مجاهد و سیاستمدار متعهد آیت الله سید حسن مدرس را به عنوان «روز مجلس» نامگذاری کرد.
پس از پیروزی انقلاب اسلامی، مجلس شورای ملی به مجلس شورای اسلامی تغییر نام داد. اولین دوره مجلس در نظام جدید، در ۷ خرداد سال ۱۳۵۹ با پیام رهبر کبیر انقلاب اسلامی حضرت امام خمینی (ره) شروع به کار کرد.
بر اساس قوانین جمهوری اسلامی ایران، مجلس شورای اسلامی محلی است برای تدوین نظام ارزشی مورد قبول جمهوری اسلامی ایران و تهیه و تصویب قوانین اسلامی برای کلیه نیازهای جامعه در زمینه‌های مختلف اجتماعی، اقتصادی، سیاسی،تبلیغی، نظامی، اخلاقی و قضایی.
تجربه گرانبهای موفقیت اندیشه مدرس و تجربه گرانبهاتر پیروزی انقلاب اسلامی به رهبری حضرت امام خمینی؛ ملت و مجلس ایران را بر آن داشت تا با استفاده از همین تجربه‌ها و همین درس های ارزشمند بتواند در برابر قدرت‌های شیطانی بایستد.
شهید سیدحسن مدرس، از بزرگ مردان تاریخ ایران زمین است. او که حدود هفده سال، از 1289 تا 1307 نماینده مجلس بود، هیچ گاه از راه انقلابی خویش پشیمان نشد و در طول این مدت، با جسارت و شجاعت شگفت انگیزی به مبارزه با استبداد و استعمار پرداخت و سرانجام جان خود را نیز در این راه فدا کرد. انتخاب سالروز شهادت وی به عنوان «روز مجلس» از سوی مجلس شورای اسلامی، به ماندگاری نام و یاد او در خاطرها و شناخت هر چه بیشتر این عالم انقلابی کمک خواهد کرد.
مدرس، در 1287 هجری قمری برابر با 1249 خورشیدی، در خانواده ای از سادات طباطبایی ساکن سرابه، از توابع زواره اردستان به دنیا آمد. پدرش، سید اسماعیل، زندگی خود و خانواده اش را در کمال سادگی و قناعت اداره می کرد. میرعبدالباقی، پدربزرگ مدرس، مردی زاهد و عابد بود که از سال ها پیش در قُمشه (شهرضای کنونی) سکونت داشت. مدرس به همراه پدر رهسپار قمشه شد و مدت ده سال در آن شهر، مقدمات ادبیات عرب و فارسی را فراگرفت. او شانزده سال بیشتر نداشت که برای ادامه تحصیل به اصفهان رفت و حدود سیزده سال در آن شهر اقامت گزید. پس از آن، راهی نجف اشرف شد و هفت سال در آن مکان مقدس به تحصیل علم پرداخت تا به اجتهاد رسید و مراجع نیز بر اجتهاد وی مهر تایید نهادند.
پس از فتح تهران و تشکيل مجلس دوم شوراي ملي، بر اساس قانون اساسي مي‌بايست پنج مجتهد طراز اول بر مصوبات مجلس نظارت مي‌کردند. به همين منظور آيات عظام نجف آخوند ملا محمدکاظم خراساني و ملا عبدالله مازندراني، بيست نفر از مجتهدين ولايات مختلف را طي نامه‌اي به مجلس شوراي ملي معرفي کردند تا از ميان آنها پنج نفر را برگزينند. نام آيت‌الله مدرس در کنار ميرزاي نائيني، آقا ضياء عراقي و سيد ابوالحسن اصفهاني که از مراجع تقليد شيعه بودند در اين نامه قرار داشت. مجلس شورا ناگزير شد براي انتخاب هيئت طراز اول به قرعه متوسل شود. بدين ترتيب آيت‌الله مدرس توانست به عنوان يکي از پنج مجتهد طراز اول به مجلس راه يابد. معرفي آيت‌الله مدرس به عنوان مجتهد طراز اول بيانگر اعتبار و جايگاه علمي ايشان نزد علماي نجف است.
شهیـد مدرس که به عنوان عالـم طراز اول به مجلس رفته بود در دوره هاى دوم، سوم، چهارم، پنجـم و ششم نماینده مجلس شوراى ملى بود و در هر فرصتـى که پیـش مـى آمـد ( خاصه در دوره چهارم ) با بیان شیوا و صریح و محکـم خود مخالفت معقول و منطقى و بنیادى خود را با دولت سـردار سپه که دست نشانـده انگلیـس بـود ابـراز نمـود.
در دیدگاه مدرس، مجلس قانون گذاری به دلیل تشکیل شدن از نمایندگان مردم کشور، به منزله عصاره ملت و مرکز ثقل مملکت است. وی مجلس را رقم زننده امور ملت و تنها مرجع تصمیم گیرنده در مملکت می دانست. مدرس معتقد بود هیچ قانون، مصوّبه و امتیاز بدون نظر و تصویب مجلس، قانونی نیست. وی در جلسه 25 اسفند 1302 در بیان مقام و منزلت مجلس گفته بود: «این مجلس را به منزله تمام ایران می دانم. مثل این است که سی کُرور اهالی ایران در اینجا تشریف دارند».