| اولين تشكيلات صهيونيستي در تاریخ ايران | روز 6 فروردین سال 1300 هجری خورشیدی «سازمان صهيونيست» به رهبري «كهن صدق» به عنوان اولين تشكيلات صهيونيستي در ايران، نظامنامه خود را براي تأييد به دولت ايران ارائه كرد و درخواست كرد از تشكيل مجامع و شعب اين تشكيلات در ايالات و ولايات جلوگيري نشود، بلكه از آنها حمايت به عمل آيد.
در آن زمان رضاخان پهلوی که با کودتای سوم اسفند ۱۲۹۹ قدرت را به دست گرفته بود حاکم مطلق کشور محسوب می‌شد و سید ضیاءالدین طباطبایی رئیس‌الوزرا بود.
یکی از هدفهای صهیونیست‌ها از راه‌اندازی این تشکیلات سیاسی در تهران زمینه سازی برای انتقال یهودیان ایران به فلسطین بود. در نظامنامه نه ماده‌اي اين تشكيلات، زمينه‌سازي براي مهاجرت يهوديان به فلسطين گنجانده شده بود. اين تشكيلات در آن زمان موفق به كسب نظر مساعد دولت ايران براي رسميت يافتن خود نشد، اما موضع دولت در عدم شناسايي این سازمان و فعالیتهایش در تهران، مانع از فعاليت‌ها و گسترش دامنه اين تشكيلات در ديگر شهرهاي ايران نگرديد. نحوه افزايش سازمانهاي صهيونيستي در ايران به شكلي بود كه مي‌توان اين گسترش را به نسبت شمار يهوديان ايران امري غيرعادي، بلكه سازمان‌يافته تلقي كرد. در آن زمان تشكيلات و گروههايي در تهران و شهرستانها فعال بودند كه هر يك تحت حمایت يهوديان ایران قرار داشتند. البته نمي‌توان مبنا و بنياد همه اين گروهها را بر تفكر صهيونيستي استوار دانست، اما يقيناً بيشتر آنها داراي تمايلات سياسي بوده، و عملاً كاركرد آژانس يهود را در ايران به عهده داشتند. مهمترين سازمانهاي صهيونيستي در ايران در سالهاي اول حكومت رضاخان عبارت بودند از:
- انجمن بني‌اسرائيل تهران
- تشكيلات مركزي صيونيت ايران
- كميته ترقي؛ رئيس اين كميته در سال 1301ش ميرزا سليمان‌خان حييم بود.كميته مزبور از تشكيل دولت مستقل يهودي در فلسطين و مهاجرت يهوديان ايران به آن ديار حمايت مي‌كرد.
- انجمن ملي يهوديان
- تشكيلات صيونيت تهران؛ اين تشكيلات شعبي از تشكيلات صيونيت لندن بود و در سال 1301 «منجم لاوي» رياست آن را به عهده داشت. تشكيلات صيونيت تهران به احتمال قوي همان «سازمان صهيونيست ايران» است كه گفته شد سليمان كهن صدق نخستين رئيس آن و عزيزالله نعيم رئيس بعدي بود.
- انجمن ملي تهران (وعدهقهيلا)
- انجمن حوبيه صيون و اسرائيل تهران
- انجمن خياط‌ها كه تمركز آن در تهران بود
- تشكيلات صيونيت كاشان. در سال 1301 الياس خوش‌لسان منشي اين تشكيلات بود.
- كميته حوبيه صيون همدان
- كميته ترقي همدان
- جمعيت اسرائيل انزلي
- جمعيت اسرائيل اصفهان كه شالم ابن هارون رياست آن را به عهده داشت.
- انجمن ترقي معارف بني‌اسرائيل اصفهان
- كميته صيونيت كرمان
- جماعت يهود كردستان
- كميته صهيونيستي رشت. در اسناد آرشيو ملي انگليس آمده است كه اين كميته در 18 مرداد 1301 با برگزاري يك ميهماني استقلال يهوديان فلسطين را جشن گرفت.
تقريباً همه اين گروهها در سال 1301ش فعال بودند و اقداماتي كه منجر به مهاجرت يهوديان ايران به فلسطين مي‌شد، تشويق مي‌كردند. با این همه فعالیت گروه‌های صهیونیستی در ایران تا قبل از تاسیس رژیم اسرائیل چندان آشکار نبود.
پس از اعلام تاسیس اسرائیل، سازمان‌ها و موسسات اسرائیلی و صهیونیستی در ایران فعالیت خود را به طور رسمی و بعضاً علنی یکی پس از دیگری آغاز کردند. پس از اتحادیه جهانی اسرائیل، آژانس یهود با نام عبری «سخنوت» را می‌توان فعال‌ترین و تاثیرگذارترین سازمان صهیونیستی در ایران برشمرد. آژانس جهانی یهود چند سال پس از برگزاری اولین کنگره جهانی صهیونیسم در ۱۲۷۶ خورشیدی تاسیس شد. ماموریت اصلی و تشکیلاتی این آژانس جذب و جمع‌آوری و انتقال یهودیان از اطراف و اکناف جهان به فلسطین اشغالی و اسکان آنها در آن سرزمین بوده است. به همین دلیل آژانس یهود را بازوی اصلی و عملیاتی سازمان جهانی صهیونیسم خوانده‌اند.
برخی مدارک حاکی از آن است که آژانس یهود یک سال قبل از تاسیس اسرائیل در ایران فعالیت داشته است. بنابراین موجودیت شعبه ایرانی آژانس یهود به سال ۱۳۲۶ شمسی برمی‌گردد. آژانس یهود با آگاهی و موافقت دستگاه حاکم شاهنشاهی بی هیچ محدودیت و مانعی در تمامی مناطق یهودی نشین ایران به فعالیت مشغول بود. این آژانس نه فقط خود به طور مستقل در زمینه جلب و جمع آوری یهودیان ایران و برخی کشورهای همجوار از طریق این سرزمین و سپس انتقال و اسکان آنها در فلسطین اشغالی اقدام و عمل می‌کرد بلکه از طریق نفوذی که این تشکیلات در بسیاری از کانون‌ها و انجمن‌های یهودی و یا صهیونیستی داخل کشور داشت از تمامی آنها به عنوان وسیله و ابزار در مسیر مقاصد خود بهره برداری می‌کرد. به گونه‌ای که بیشتر کانون ها و موسسات مزبور تعقیب و اجرای برنامه‌ها و اهداف آژانس یهود را جزو دستور کار و فعالیت خود تلقی می‌کردند و از این زاویه ارتباط تشکیلاتی مستمری با آژانس یهود داشتند
منابع:
- فصلنامه مطالعات تاريخي، مؤسسه مطالعات و پژوهشهاي سياسي، ش 23، ص 12 و 13
- پژوهه صهیونیت، مرکز مطالعات فلسطین، آبان 1381، ج2، ص 399 و 400
| این مطلب تاکنون 1100 بار نمایش داده شده است. |
|
|
|